DANIELIS

SENNERTI

VRATISLAVIENSIS^

DOCTORIS BT PROFESSORIS

MEDICINA*

IN ACADEMIA WITTEBERGENSI, Olerum

TOMVS TERTIVS.

0^0 C0N7INENTFR

H'3 1 V-A -1 2 i l A}i V-

T?i eiiioTDca \

■A ' .a'/iDia3r.'' ■ ,

i^Maoiiaiiax ri\^/ AiHaaAOA Ht

' , ■ ■ .

eVIT^n i 2 V IAOT

'1

SereniffimaE ac PotentiflinjJe Principi & Dn.

DN- MARIi£ ELEONORiE.

SVECORVM, GOTHOR.VM

AC VANDALORVM REGINA MAGNAE pinnonisE Principi , Efthonix , Careli^que Duci Dominae Ingriae, SCc.

NAT^ MARCHIONISS^ EX ELECTOR Ali Brandeburg.Rrojafia, Romjjiie, lulia,Climit & montium duci, (^c,

POM'IN^ ME^ clementissime,

Stlutem felicitatem ferfftuam

P,

SAtis iniopi, Serenifima Regina, Domina ClementijSma , Fceminis Viri quidam, etiam Magni , fiieruqt ; e quorum numero qec eximendus Ariftoteles, qui , t . «aie gener, animal, caf. ? . fosminam marem mutilatum effe fcribit, §£ 4. de gen.animal. caf. 3 . tantum non monftris foeminas accenfet. Naturae certe primum errorem, quo ad monftri generationem tendat, fosminsc generationem effe putat i Sc7.de de refuhl.caf.i 6. pro imperfeftione habet , focminam generari. Verum naturam, quae nufpiam eft imaginatus eft , Creationis renim ignarus , Atiftoteles. Natura , qua: ordinaria Dei poteftas eft, vt eam I.C. ScaligepjEwr. 1 8 S-ef 3 ^^.feH. 1 1 . definir, Dei,rerum omnivim Creatoris, iuffu & poteftate omnia agit- Creauit veib Deus opt. max- hominem V irum & Fo5minam,& per eos humanum genus , phm in coelos ad vitam beatam aaernamque transferendum , conferuari Sc multiplicari voWit. Qii» ergo natura effet , quae fe ipfam perditum iret , & fuo fini contrarium intenderet i cum omnino paucis annis genus humanum interiret, fi id primo propofitum habe- ret,vt faltem mafculi generentur. Et fi contra natura: intenturo , imo error quidam naturae effet focminx generatio, non tot ( cum nunquam tot errores natura committat , quam perfefta opera edat ) fceminas quot mares produceret, Quod enim foemina: numero vincant , planum cuique gffe potefl: antiquitatum memoriam ah vltimo principio repetcnti,atque id Athenis experientia comprobauit , nec ita pridem V enetiis, cum cenfus ageretur, vt Bodinus , lih. 5 . de refuU. cap. i , fcribiCinon quod vel a bellis,vel peregrinationibus,ab omnibus periculis,quae V iros obire neceffe eft, fe4ucantur,vcl quod,vt idem parum honefte & prudenter de natura 8£ feminis fentiens lo^ quitur,in naturae vniuerfitate rerum deteriorum maior fit affluemia.quam pretiofarum : fed quia naturae commoditas,imb neceflitas id ita requirebat. Obferuatum enim Sc annotatum,in magnis, Sc populofis Rebufpublicis,nonfqliimplures feminas reperiri.fcd Sc gigni, & id annotatura No- rimbergac,vbi cura viginti mille mafculi fuerant geniti,non pauciores puellae nata: fucrunt,im4 vno atque altero centenario numerum mafculorum fuperarunt. Neque aliquid impcrfcclri in feminis apparet, Membra equidem virilia non habentifed nec habere dehentificut contra ma^ res muliebribus iurc naturae carent. Caetera quod attinet, animo Sc corpore pcrfeftae funtdta ta¬ men, vt ad hominis procreationem idoneae eflent.Nam quod Viragines quaedam remperamen., to Sc reliqua corporis conftitutione viris squales pene funt, in ibxu femineonon perfedtio , fed imperfeftio eft, Et quia alis in generatione hominis partes funt femins,quAm viri,etiam in ck pili illa focietate feminarum officia a virorum officiis difeeani , SC ad filum finem , qui ipfis pro,- prius eft,dirigidebent:ncc,quia vitorum officia non obeunt,contenmends femitisicum alis ip- iarum partes fint. Equidem Plato, j.i/e Repuhl. catnpMne vult effe feminis cum V iris Reipubhese adminiftrationem,8£ Plutarchus alicubi foribit, eandem efle virtutem Virorum mulierumque: ' gefferuntquc bella Amazonesrgcns Indorum Pands regnata feminis fuit : Sc apud Meroen fe-^ mina Cendace regnauit,quod nomen mo^sin PLegffias aihas detiuamjm?^ ManiaZenis Satraps Dan,.S,ennert. fonti. HI. a 1 i»

in bolide vxor, marito ex humanis excedente , k Pharnabazo impetrauit , vt ems viccs vicarias

«reret,quaspattesitadbiuit, vtnonmodb ciuitates iurisfui feruaret inconciiffas,fed&La-

riffam adiiceret Imperio , «£ Pamaxiton Sc Colonas mari adiaccntes i quin & Pharnabazo ex¬ peditionum fiiit comes in Myfos & Pifidas, & propterea ab eo magnifice honorata , & conliliis adhibita fepius fuit. Arteroilia irruentes Rhodios claffe exuit, Infulamque dorouit.erefta in vr- be ftatua,quiE duitati ftigmata inurere videretur. Plutim* etiam feminae literis excellijrunt. Daplmcn Tircfia: fliam , apud Delphos folitam vaticinari , yerfificatione adeo praecelluifle me- morant , vt cius carmipibus multa ad fui poematis culturam traiiftulifle Homerus credatur Ex- ftant quoque Saphus & aliarum fneminarum carmina elcgancillima. Verum fcmoueantur fane a ciuilibus & publicis officiis femime , &c in hoc V iris cedant, ac fu» fint Viris prserogatiua: ; men qua Viros rurfum fuperant foeminse, habent pulchritudinem, form^que elegantiam &c vul- rus dignitatem, ac totius corporis venuItatem.De qua elegantiflimi Anacreontis vetfus

dj,’ iW»*!, tlcJonllw

AiiKn iiA tlaiv ,

Tii)! IxS-vQ To

ToTs (p^oviip».

J^uveu^iy ii» f T etxit.

Sri AVluC' ;

Atr’ kamicey k’!ra,iim , A'»t' lyx^m 'emtutay.

Kctf Tiv-fi KctXri 7JS oy<ra,

Eqm,fmre ct^ce , Lipari/Zalert curju Eimmitditfjtlim

piruUocc,r,mre‘

'Aues docet vaUre : Prudcnfmm P'im dot. Affaminis neqmtnt, Qmd ergo domt illis f Vecoram habere formam. Pro parmulif jaj cmRis, Pro Uhceif ^ue attigis ■' Quin jlamma cedat illi Forrxrmue.fi qua pulchri

Nec tamen fbla forma, quiEvt non omnibus datyr , ita bonum fragile eft,feminje Viris an¬ tecellunt, fcd& alias dotes, quibus Viri carent, femina habent ,& officia humansE focictati non miniis vtilia,quam Virimrieftant , dum liberos generant, atque educant , &: familiam admi- niftrant. Si femina: non effient , nos Viri non effiemus , & cum coapiffiemus cffe , afeim effiet de nobis fine cura& follicitudine materna Hx nos pronriis vifceribus nouem menfes gerunt! hie fanguine fiio.mox & laile cx illo genitos nos aluntdix in iinu fuo S£ brachiis gerunt-lia: flen¬ tibus & eiulantibus cantu & folacio blandiuntur ; [ix noftri caufla infomiies nofes agunt •• hx manu prehenfos infirmos adhuc circumducunt: hx domi, hx foris nobis adfunt,& ne quid dam¬ ni patiamur, cauent: hx nudos veftimentis operiunt , famelicos alunt : hx rudes Sc ignaros rclD gionis , Abba , Parqt, balbutire docent :iix Dei verum cultum & timorem a teneris vnguicuHs nobis monftrant:hxconfiliis Se monitis teneros & rerum impetitos teguntihx adultos etiam omni ope , auxilio & fauorc iuuare nunquam defiftunt.

Dum vero ita noftri caufla laborant Foeminx , & varias conferuandi & propagandi generis humani gratia moleftias fuftinent variis morbis obnoxix fiiinc. Neque enim faltcin eos mor¬ bos, quos V iri,fxpe & ipfx fuftinent fed,8i peculiares habent,eofque fatis multos. Id quod Me¬ dicos & Antiquos &; Recentiores raouit , vt peculiares de Mulierum morbis libros feriberent , Quos & ego miratus , cum libros tres Pradicx Mcdicinx,dc morbis Sc fymptomatibus Viris &£ Mulieribus communibus . vel Vitis propriis, abfoluiffiem : quarto hoc morbos & fymptomata Focminis propria & magis familiaria fubiungere volui, imp debui.Quibus $£ mprbos a« fymptP- fnata,qux Infantes frequenter cerripere folent, addidi. ' .

Cumverb hunc Librum, qui de Mulierum & Infantium merbis agit,magis decerfe Fceminx alicui, quam,Vjro dedicari poffie putarem , & de Fosmina aliqua Illuftri , ex cuius nomine prx- feripto fplendor aliquis ci accedere poffiet,cogitarem ; fieri non pptuit , quin ftatim Sennijf. Ma¬ defiat is refira.YioTaQ.n mihi in mentem veniret. Qiix enim alia quam Tanti Regis Tanta coniux exiguum hunc meum laborem fplendiffimi foi nominis luce magis illuftrare poffiit? Nam feu II- lulkiffiimam ftirpem/eu animi dotes exiniias, feu fortmiatiffiimum coniugium,quo T anto Regi, cuius Heroicas v irtutes & fada totus terrarum Orbis admiratur ,& omnis, qux futura eft,loque-. tur pofteritaSjiunda eft , confiderem , omnia ea talia funt , qux omnium oculos & animos in fe conuertunt. Vt ergo Sereniff. Maiefias vefira. Librum hunc , quem Serem jf. Maiefi, vefirat meo nomine Vu- c l,& Excell. Domini. B. lohattnesSMeteeermfierentfi.Maiefiatis vefira. Archiatrus, amicus meus antiquus, humiliffiime offert, per fe minusfplendidu,illuftriffimifui nominis fplen- diffiima luce illuftrare non dedignetur, cumque fronte ferena atque .animo clementiffimo fufei- piat , qua poffum apimi fubmiffione oro : Deumque opt. max veneror, yiSereniff. Maieflapem rvefiramvi & Sereaiffac Potentijf Regem Ceitittgem.Muo^ &incolumes,& vndiquaque felices flo- lentefque diutiffiime prxftetac tueatur. Dat. Vvittebergx,Cal. Sepe. An, M. P C, X X X 1 1.

Serevijf. Uaiefiatis refira

•^PANIEL SENNERTVS.D.MedicIn*

inAcademia Vvictebcrgcnfi ProfelTor, P. &

INDEX LIBRORVM,

CAPITVM. ET QVtESTIONVM

HVIVS TERTII TOMI-

PARTIS PRIM^,

SECTIONIS PRIM^,

De pudendi & ceruicis Vteri muliebris morbis.

V. De Vteri ceruicis

ibid.

VI. De Pudendi & ccr

PARTIS SECVND^,

cis. 8 SECTIONIS PRIM.fi,

V!I. De Hsemorrhoidibus vteri. .8 -

VMI. De Vlceribus ceruicis vteri. 5 De Si/mpiomstihM,tjasfrmmis i» vtem

IX; Dc Vteri ceruicis Rhagadibus ti accidunt.

X. Dd Fiftulis colli vteri. 11

XI. De Cancro vteri. 13 E Dc vteri imbecillitate- 43

XII. DcGangrtena&Sphacelo vteri. 13 De Pruritu vteri. 44

® II I. De dolore vteri. 44

SECTIONIS SECVNDfi, IV.De affcauvtcri,qui afuaueolentibus&

foetidis excitatur. 46

Ve vteri iffm morbis.

, SECTIONIS SECVNDfi,

I. De Temperie vteri cognofeenda. 14

II. De Intemperie vteri calida. 15 Ve Symptomatibus, qua circa menjlruorumpixum

in. De Intemperie vteri frigida. 16 ' accidunt, dr aliis frater naturam ex

I V. Dc Intemperie vteri humida, 1 7 "utero fluxionibus.

V. Dc Intemperie vteri flcca. - 1 7

VI. . Dclutemperiebusytericompofltis,5£ I. De Fluxu fanguinis menftmo. 48

cum materia. 18 II. Dc Menfibus nimis mature fluentibus.

VII. De vteri conformatione vitiofa. ip Ji.

Vili, De Vaforumvteripratter naturam aper- IIT. De Menfium defeftu & fupprelfione

IX, De vtero duplici , deficiente ,& male IV. De Menfium paucitate. 60

conformato, ac rebus alienis in vtero V. De Menfium ftillicidio. 61

repertis. ii VI. De nimio Menfium fluxu. 6z

X, ’ De vteri magnitudine aufta & primo VII. De Menfibus cum moleftia&grauibus

dc vteri inflatione. ai Symptomatibus fluentibus. 67

' e 3 Vm. De

Index Librorum.Capitum, & Qu^ft.

VIII. De Meaftn-us vitiofls dccolori-

bus.

IX. Dc Mcnftruis debituro teinpMS ante-

uertentibu?.

X- De Menftnjis vitta confuetum tempus fubfiftentibus. 7°

X I. Dc Menlium per aliena loca excrepicv

ne. 7 *

XII. De fluore muliebri. 7*-

X I I I. De Gonorrtea. 7 1

XIV. Derebusalierosexytero.excretij. 75

§ec:tionis tertia

pe Symftomttihas ,i}ue virgiaibus emaibus fere fcemmu foji pubertalem ex pire iueaire filent.

J. De Virginitate. jS

i I. De Morbo virgineo fcu febre allja , ^

feedis virginunj coloribus. 79

1 JI. De Symptomatibus ex vtero , feu pro¬ rium aliarum pum vter^ confenfuj ic hyftericis affe^ipnibus in gene- rc. 84

I V. De SnfTocatjpne vteri. 8 j

y. De Furore vterinq. 91

y I. Dc Melancholia Virginum ^ vidua¬ rum. ' 9^

VII. De Epilepfia ex ytero» . 9 7

V I I I. De dolore capitis ex vtero. 5)9

I X. Elc Cordis affeiSlibus , & arteriarum ip

4prfo hypochondriis pulfatipne ex

X. De Lienis p. ti. affodionibus , & hypo¬

chondriaca ex yterq. ioi

X I. Dc Epatis p.n. affe(3:ioiie,& Barbae pro-

uentu ex confcpfu vteri. 101

XII. Dc Ventriculi praeter naturam ex vterp

affe^ionibus. . ' loi

SEpTIQNIS QVARTiE,

I. De falfa conceptione ac grauidatio- ne. 117

SECTIONIS Q^INTyE,

De Regimine grauidarifm, & affiUicnibus prater neturam qua grauidis accidunt,

I. D,e Signis Conceptionis. - 127

J I. De Regimine & Diaeta gtauidarum.

liS

pI.De Cnratipne grauidarum in genere.

'129

I V. De Symptomatibus, qus grauidis primis geftationismenfibus accidunt. 133 y. De Symptomatibus > qu* grauidis me¬ diis geftationi? nienfibus contingunt.,

V I. Dc Symptomatibus, qu:e grauidis yltimis menfibus accidunt. 136

yil. De Foetus debilitate. 137

yi]I. IJe Vagitp vterinq. »58

SECTIONIS SEXTiE,

Bf ^.ymptmatibua, que circq partuny

I, De Partu in genere. 139

II. De Abortu. 144

1 1 L De Partus naturalis lignis & modo , re r

gimine patientium , af officio obfte-

IV. Dc tattu difficili naturali. 1 3 q

V. De partu partu vitiqfq Tpu dif^cili ptxr.

ternatutali. iji

VI. De Partu tardo. ijj

V n. De Partu nullo , Sc foem in vtero mor¬ tuo. iji

VRI. De Partu Caefateq. 1

De Syntftimatibui, qua fiunt circe conceptionem.

I. Dc Veneris appetitu laefo, 1 03

II. De Sterilitate ac Conceptionis defeau.

104 ' .

DI. Dc Sterilitate ad tempm . ac raro con¬ ceptu. 1 1 b

J y. De Conceptione & foetus fprmatione.,

V. De Gemellorum ^ pumerofe prplia

generatione. 1 13

VI. Pe Supetfoetatione. 1 14

VII. De Vitiofaftetus formatione. iiy

yill. Dc fcetuTapidefafto feu Lithopatdio.

IX. D^Mola. 11,

X. DeMonftris. 11 j

SECTIONIS SEPTIMifi,

pe Regimine pMerpfrarum^fir affeBionibm preter naturam que pofl: parium iis accidunt.

I. Dc Regimine puerperarum. 1 S7

I I. De Seeundma ac mola pofl partum re¬

tenta. 167

I I I. De purgatione ppR partum imminuta vel

retenta. i gp

ly. De nimio fanguinis poft partum fluxu, ■ . 170

V, . De doloribus ppfl: partum, ac ventris tor¬ minibus. '17.1

y I. De ruptura vulusE ad 'anum , vteri pro- lap.fu , inflammatione , ylceribus, fufe

, focatione, ac procidentia api. 171

VII.De

Index Librorum, Capitum, & Qujefl.

VII, De Vigiliis, deliriis variis, & Epilepfia

puerperarum. 173

VIII, De vtcri ventris, & pedum tumore a

partu. 173

I X, De V omitu , fluxu alui,aluo duriore, Sc

vrinz incontinentia puerperarum.17 3 %. De Rugis ventris poft partum ac pu¬ dendi dilatatione emendanda, 174 X I' De Febribus Sc morbis acutis puerpera- wm, 1 74

PARTIS TERTIA,

D(? Mammarum prater naturam uffeSiiombut.

SECTIONIS PRiMiE,

J}e morhu mammarum,

I, De mammatum numero Sc magtdtudi-

nevitiofa. 179

II. De mammarum ex lade tumore- 180 J 1 1. De inflammatione Sc cryfipelatc mam¬

marum. j So-

De Oedemate mamraaram. j8i

»• De Scirrho marhmarum. 18}

V I. De mammarum glandulis tumentibus,

fcrofulis&ttrumis- 1.84

VII. De Cancro mammarum 185

VIII. pp vlceribus Sc fiftulis mammatum.

^89

I X. De vaforum in mammis anguftia. 18 9

X. De rebus alienis in mammis genitis.iS?

XI. De morbis papillarum ipb

SECTIONIS SECVND,E,

De Sjmftomatihus mammarum.

I. De Ladis Sc Lavationis defeVu. 1 91

II. De LaVis redundantia. . 193

II I. De LaVis vitiis & coagulatione. 194

I V. De LaVis per aliena loca excretioile^

195

V. De rebus alienis per mammas excretis.

'91

V I. De colore papillarum mutato , Sc mam¬

matum dolore- i9(>

INDEX C APIT VM

TRACTATVS^ DE MORBIS INFANTIVM.

PARTIS PRIMaE,

J>e Diata ^ Regimine Infantium.

I. E Nutricis eleVionc , Sc diitta.

I I. Oe laVis boni coditionibus. loo

III. De laVis vitiis emendandis. aoo

I V. De Diaeta & Regimine infantium re¬

cens natorum. 101

V. De Diaeta infantis a dentitione vfque ad

ablaVationem. 103

VI. Dc Infantis ablaVatione. 203

V 1 1- De Diaeta infantium poft ablaVatio-

nem- »04

PARTIS SECVNDaE,

De Morbis Symptomatibus Infantium,

I, De Infantium morbis in genere. 104

I I, De Febribus infantium , & vatiolis ac

morbillis. 205

IU. DeCrufta laVea , achotibus Sc fauis

107

IV, De Tinea. 208

V. De Phthiriafi. 209

V I. De hydrocephalo SC capitis inflatione.

VII. DeSiriafi, 212

VIII. Depauore infomno. 213

IX. De Vigiliis nimiis. 214

X. De Epilepfia Sc Conuulfionc. 214

X I. De Strabifmo. 216

XII. De Aurium dolore,inflammatione,hu-

miditate, vlceribus Si vermibus. 2 1 6

XIII. De Aphthis , vcficulis giEgiuarum , Sc

inflammatione tonfiUarum. 2.17

XIV. De dentitione. - 217

XV. De vinculo linguae foluendo , & ranula

fub lingua. 2 1 8

XVI. De Catarrho , tuffi, Sc difficili refpira-

tionc. 2 1 8

XVII . De Singulm. 219

XVIII. De Vomitu. 220

XIX. De Torminibus ventris. 221

X X. De Ventris ai hypochondriomm in¬ flatione. 221

XXI. De Alui fluxu. 222

XXII. De alui adftriViijne. 223

XXIII. De Lumbricis. > 224

XXIV. De Hernia. 226

XXV. De vmbilici prominentia. 227

XXVI. De vmbilici inflammatione. 228

XXVII. Dc Ani procidentia. ■ 228

XXVIII.De

Index Librorum, Capitum, & QusU.

XXVIII. De Calculo yeficsc. - De Intertrigine. 130

XXIX. Deifficultate5.retennQneVnrr*. g,,

INDEX

XXX. De Vrina: incontinentia.

^AP.t.S

partis i.

9 E R quas venas inenftrua ef- fluant. I

Qua ratione hxmotrhoides vteri a meniium fluxuSi fupreflionc differant. 9

An in Inflatione vteri flatus quan^ doquc in ipfa cauitatc vteri con-

An in Inflammatione vteri in pedn bus ad reuellendum venae fedio fieri debeat. 'i ?

An vterus in foeminis reoeta ali’- quando afcendat. 3*

PARTIS II.

An Pruritus fit idem cum furore vte- rino. - 44

Anvterus dolores percipiat. 47 An vterasfurfummoueatur. _ 47

Qupmpdo fuaueolcntia fuffocatio- .

nemvteripaminducant.' 48 An mulier concipere poflit , cui nun¬ quam menfes fluxerunt. 49 An fanguisinenftruusfoldih quanti¬ tate fit fuperfluus , an vero etiam qualitate fit vitiofus. JO

Quomodo locus AtiftoteliS7. de hi- ftor.animal c. 1 .fit intclligendus. Jt An foemin? non grauidac lac in mam¬ mis habere poffint. 5 3

An plures dentur caulfse fupprelfio- nis menfium,quam cap.3. enume-. ratae funt. 59

Quae vena in fuppteffione mfenfium aperienda fit. 5 9

Quo tempore vena reuocandorum menfium gratia fit aperienda. 6 o An ab vteri vaforum anguftia vel fc- mianguftia pauci menfes fiant. 6 1 . An teuulfionis gratia in cmribus fr-i-

ffionesSf lifaturae fieri poffint. 67 Per quas vias fiat fluor muliebris. 7 1 An vcnsefeftio in fluore muliebri lo¬ cum habeat. 7 f

An Diuretica eonucniant in fluore muliebri.. 7J

An hymen virginitatis indicium in omnibus virginibus adpareat. 7S I . An Virgines neceffarib in primo co.-

imfanguinem effundant. 77 . An vuluse adftriftio virginitatis fi-

xxxvi 1 . xxxvni.

gnum fit. yfl

An lac in mammis adparens amiffa;

virginitatis fignum fit. ibid.

An aegris res abfurdse, quas appetunt, fint concedendae. 8 5

I. An motus exercitatio in morbo vir¬ gineo competat. 85

I, An Venus virgineo morbo laboran¬

tibus vtilis fit 8 3

. An venae feSio in morbo virgineo locum habeat. 8 5

Qualifnam proprie affedus praeter naturam fit f uffocatiovtetina. 90

: . fit vera cafida fuffoca tiofiis vte -

tinae. 9 1

li An vinum in hyllerlco paroxyfmo exhibere liceat. 94

I I , An Camphora fit frigida vel calida,

& an Venerem exftinguat. 9^

V, Qua in parte capitis dolores dx eon- fienfu vteri in feminis excitentur.

V. ‘ Ali per odores explorari poffit,an fe¬ minae fleriles vel fecund* fint 108 'I, An virgines valetudinariae nubere debeant. 1 1 1

Qua ratione Jroagitjatio formatio¬ nem fetus mutet. 118

An mola fine viri congreffu , & fine virili femine generari poffir, 1 2 5 Au CK vrina cognofei polfit feminam clfe gtauidam. 118

An tenuis diaeta grauidis conueniat,

I 30

An Venar fe&io Sc fanguinis miffio grauidis conueniat- ibid.

An grauidas purgare liceat, i 3 i , An purgare, an vero fanguinem mit¬ tere, in grauidis pcriculofius iit.l 3 2 .

An abortum falutis matris gratia concitare liceat. ibid.

An Clyftetes, diuretica, & fudorifera grauidis eonueniant. 1 3 5

. An ofla pubis in partu diuellantur. 139

I , Homo an habeat certum nafcendj tempus. 141

I. Cur feptimo mcnfe pati magis vitales fint quam oftauo pati. 143

. An Vteri anguftia abortus cauifa fit. 14.8

An fetus in vtero, matre mortua, ali- quandiu yiuete poffir, 163

Index Librorum, Capitum, &: Qu^m

i-i. Q^Venz in mulieribus pkuritidcla- . buscauflisfiat. l<)4

borantibus apericnd* fint. 176 n v. Per quajj vias lac per vcCcam & verum PARTIS III excernatur. 195

^ L V. An fanguis e mammis effluens furorem

cit. Anafolofanguine, an vero etiam Ma- fignificet. i9S

£be inflammatio mammarum fiat. iSi Lvi. An papillarum color mutatus , amifla: j,i 1 1 , Coagulatio laftis quot modis Sc a qui- virginitatis figmun fit. 196

INDEX CAPITFM

LIBRI OVINTI.

PARTIS PRIM^,

T>e Tumoribus,

CAt.I. E Tumorum Natura, Cauffis,

& Differentiis. 239

II. De Tumoribus ab humo¬ ribus ortis in genere. 241

III. Pe Abfceffibus. , 244

IV. De Corpulentia nimia, 247

V. De Inflammatione. 248

VI. , ? De Sinibus. 259

VII. De Eryfipelate feu Rofa. 260

VIII. Pe Bubone. a6r

IX. De Furunculo. '262

X. . De Phymate. 263

XI. De Phygetlilo, 263

XII. De Parotide. 2 64.

XIII. DevCarbunculo. 2 S y

XIV. De Paronychia. 268

XV. De Pernionibus. 2 69

XVI. De Ecchymomate. 17.0

XV II. De Herpete. 273

XVlIi, De Oedemate, 274

XIX. De Scirrho. 27«

X X. De Cancro. 278

XXL De Tumore aquofo. 180

XX I L De Exanthematibus , EAhyma-

tibus , Papulis , Puftulis , Phly- ftamis , Sc Eczefmatis. 282 XXIII, De Varis. 282

X X IV, De Sudaminibus , Se Sironihus.

X X Vv De Epinyftidibus , Se Termin- this. 283

XXVI. De Effere. 284

XXV IL De Scabie. 284

XXVIII, De Lepra Grsecorum. 288

XXIX, De Vitiligine , feu Leuca Se Al¬

pho. 289

XXX, De Impetigine Se Lichene. 2 9 1

XXXI, De Gutta rolacea. 292

XXXII, De Cruftalaftea,Achoribus, Fa-

uis .Tinea , Ficu , Helcydria, P fydtaciis , Se Phthiriafi. 295 XXXI 1 L Pe Strumis SeScrofuUs. 254

XXXIV. De Ganglio, Se Nodis. 295 XXXV. De Meliceride , Atheromate, Se Steatomate. 219,6

XXXVI. DeTeftudine, Talpa feuTppi- naria,Se Natta. 298

XXXVII. De Verrucis. 299

XXXVIII. De Cornibus. 300

XXXIX. De Fungis. 301

XL. De Tumoribus malignis Se ve¬ nenatis : ac in fpecie de Ele- phantiafi. - '302

X L I. De Tumore flatulento. ' 3 o y

X L1 1. De Tuinoribus a partibus folidis alio procidentibus vel incum¬ bentibus in genere- 306

X LI 1 1. De Aneurifmatc. 306

XLIV. De Varicibus. 308

X L V. De Elephantiafi Arabum. 510 XL V I, De Tumoribus particularibus. 3 1 1

PARTIS II.

De ylceribtss.

I. De Viceris natura Se diffcretiis.3 14

II. De Vicere fimpiici. 315

III. De Vicere cum intemperie. 518

IV. De Vicere cum humoru affluxu. 320

V. De Vicere fordido, putrido, Se cor-

rofiuO. 321.

VI. De Vicere cum tumoribus. 324

VII. De Carne inVlceribusciJtcrefcente

. Se luxuriante. 322

VIII. De Vicere liuido Se callofo. ' 325

IX. De Vlccribus finupfis. 323

X. DeFiftulis. , 324

XI. De Vicere verminofo. , 326

XII. DeVlcereVaricofo. 327

XIII. De Vicere cum olfis carie. 327

XIV. De Vicere dyfepuloto . cacoethe,

Tclephio,Se Chironio. 328

X V. De Phagedsna. 3 29

XVI. De Vicere cum dolore. 330

XVII. De Tibiarum, Se aliis particularibus

vlceribus. 351

XVIII. De Ambuftionibus. 331

XIX. De Gangraena Sphacelo. 333

e PARTIS

tndex Librorum Capitum, & Qux\\.

PARTIS III.

He Cum, Capillorum ,

SECT. I.

V( Cutis viti».

l De Cutis colore mutato in genere, &:

in fpecie de nigredine a Sole cop- tta£l:a. 54^

I T, Pe Epheli4ibus in grauidis^ ■ 34}

III. be leptiginibus. 343

IV. DeCofmetica, 344

y. DeNafuisniaternis. 54^

VI. De Maculis volaticis infantium- 34^

VII. be Mapulis, a Germanis Epgticis i-r

ais. , 34^

VIII. De Pruritu, 347

IX. De Malo odore. 34?

PARTIS IIL

SECT, II.

pe Cepittorum dr vnguium vitiis.

da neceflariis. 3*5

IX. De CaefarisMagati&Ludouici Sep¬

tali) curandi vulnera methodo iu- dicium. 39°

X. De Vnguento Armario. 397

XI. De alterantibus medicamentis , &

potionibus vulnerariis. 40*.

X 1 1- De diseta vulneratorum. 404

XIII. De prohibenda ad partem vulnera-,

tam fluxione. 405

XIV. De venarum & arteriarum vulneri,-

bus , 8e de hzmorrhagia in vulne^ ribus fiftenda. 4°^

Xy. Pe Vulneribus nemorum & tendis num in genere, de punaura ner- uomm. 408

XVI. Dencruiscafim vulneratis, gel-iga-

mentomm vulneribus. 41 1

XVII. De Articulorum vulneribus. 41 z XVIII, DeVulncrecumcontufionc. 4' 4

XIX. De Yuhieribus mbrfu animalium illa¬

tis. ' ’ 4' 5

XX. De Sclopetomm vulneribus- 4t^ XXL De Vulneribus venenatis. 411 XXII. De Vulnegbus particularibus. 42 5 XXIII. De morbis & fyroptpmatibus , qii?

vulneribus accidunt. 41 5

XXIV- An liceat C hriftiano periaptis & figil- lis appenfis , vel fimilibus modis , fa ab armis inuiolabilem prseftareH i ?

J. De Pilorum natura. 349

I L De Pilomm vitiis, & primo de Cal-

uitie & Barbas defe4u. 3 5 P

III. De Pilomm defluuio. 3 5*.

IV. De Atopecia,& Ophiafi, 353

V. De T inea eapillorurn. 355

VI. De P iiorum filTuta. 355

VII. De Canitie. 3f4

VIII. De Eutfutatione Sc Porrigine- 357

IlX. bePlica.’ 358

X De Vnguium vitiis. 364

PARTIS IV,

DeVuloephtes.

I, Pe V ulneris natura, cauflTis , & differ

rentiis. 368

I I, Pe lignis Diagnofticis. 3 69

JII, DePrognofticis&eucntuvulnemm

praedicendo. 369

jy. Pe Curatione Vulnerum ,& primo

de Indicationibus. 37*

V. Detebus alienis e vulnere eximenr

dis. 379

V I. De appatam ad vulnera obliganda

neceffario. 3 8 1

yiL De Vulneratamm partium fafeia-

tionc. 381

y 1 1 1, De medicamentis a4 vulnera curan.

PARTIS V,

De 'BraCluris,

Pe fraa:uris,eammque Curatione in genere. 43 a

De Fratea cum vulnere. 43 *

De Fradura cum vulnere in qua os nudatum non eft , fragmentum ta- men offis aliquod abfceffumm memimr. 439

I V. De affedibus p, n, qui frafturis acci- dunt. 440

y, De diftortis & male eompolitis offi- bus. 44»

VI. Pe callo iufto minore vel inaiore eotv

rigendo. 44 1

y 1 1, Pe membri gracilitate debilitate 44 a

VIII. De Brachij fraftuta. 441

I X. De Humeri fradura, 443

X. De Cmcis fradura. 443

X I. De Femoris fraflura. 444

XII. De Fradura Hafi. 44J

XIII. De Maxillae fradura. 445

XIV. De fradura clauiculx feu iuguli 448

XV. De Scapulae fradura. 449

XVI. D e Srerni fradura. 449

XVII. De Coftamm fradura. 449

XYHi. De Spime durii fradura. 450

^ ^ XIX. De

Index Librorum, Capitum, Qusft.

XIX. De Fraauraoffium manus.

X X. De Coxendicis fraftura.

XX f. De Frafiura Patella: in Genu- XXII. De Fiafturaoflrmm Pedis. .

PARTIS VI,

De Luxatiombm

De Luxationibus in gcnete. De Luxatione cum dolete, tione,vuhiete, fraiSata.

III. De Mandibulae luxatione. -45*

I V. De Clauiculae luxatione. 4y 9

V. De Spinae 6c Coftarum luxatione.

459

VI. De Humeti luxatione. 4^o

VII. De Cubiti& Radi) luxatione. 46}

VIII. De Manus & Digitorum

I X. De Femoris luxatione,

X. De Patellae luxatione.

XI. De Genu luxato.

XII. DcFibutedidradione.

XIII. De Pedis &C eius offium ac digitorum

luxatione. 467

4«4

464-

4.66

466

INDEX CAPITVM

I. De Natura Arthritidis. 471 VI. De dolore Ifchiadico. 488

II. De Cauflis Arthritidis. . 474 VII. De Ratione Praecauendi Arthriti-

III. De Signis Diagnorticis. 479 dem. 489

IV. De Propofticis. 480 VIII. De Confolatione in Arthritide.

V. De Indicationibus &Guratione.4Si 496.

INDEX QV^STIONVM-

An Arthritidis nomen etiam Poda¬ gram Chiragram & reliquos arti¬ culorum dolores comprehendat?' '

497 ■ '

An omnis dolor circa articulos Ar¬ thritidis nomine dignandus - fit ;

498

Quo in loco humor Arthritidem ex¬ citans confiftat ? 498

Qualis fit febris, quae Arthritidem co-

An defefhas mororum Podagram producat, feu mori frudus Poda¬ gram fanent! joo

Quxnam fit Arthritidis caulTa? 500 Vbihunior Arthritidis qauffa gene¬ retur , & per quas vias in articulos in articulos inHuat, ,, S04

An in ipfis articulis quid colligatur, quod adparoxvfmum Arthriticum producendum aliquid faciat! y o 8 De An pueri, eunuchi , virgines S^ mulieres Arthritide laborent ! y 09 An Arthritis fit curabilis ! yo 9 An purgare liceat in principio paro-

An thermae arthriticis vtiles fint ?

5>

INDEX CAPirVM.

LIBRI SEXTI,

PARTIS PRIM,E.

De Morhti occultarum qualitatum in

J. A N dentur adiones a tota fubftantia, V. XX feu quahtatibus occultis! yn

De Nomine & Natura occultarum qualitatum. y 1 i

De qualitanim occultarum origine. 5^4

An ad fanitatem etiam qualitates oc¬ cultae pertineant! y 3 1

Andenturalij,pracrer intemperiem, in partibus fiinilaribus morbi! 531 ea VI. Qumain

Index Librorum, Capitum, &: Qusefl;.

y I. Q^nam fint jlH a!i) , pmer intempe- tictn , in partibus finiilar.bus morbi?

VII. De Gauffis & DifFcrentiis occultorum

morborum in genere.

V I I I. Dc Signis occultorum 6i ycnenatorum

morborum in genere- 539

IX. Pe Curatione morborum maligne^

rum,& occultorum in genere. 540

PARTIS SECyND^,

Pe Morhis, malignu, occulta, venenata, ah interno humorum vin$. .

I. De Malignitate & Veneno in genere.

54^

II. An maligni & venenati humores in ccjr-

pore nolito generemur ? j 4 f

III. Quomodo in corpore noftro maligt^i &

venenati humores generentur ; y 4 6

I V. Dc Gauffis morborum occultorum, ma¬

lignorum, 8£ venenatorum , .ab interno humorum vitio ortorum , in Ipecie. 549.

V. De morborum ex immno humorum vi¬

tio ortorum differentiis. 5 5 l

V I. De Sigriis morborum a malignis & ye-

rienatis humoribus , in corpore noftro genitis, ortorum.' ' j5»

V II. De pratieruatione & curatione morbo¬ rum malignomm ab ititerno humoruin vifio ortorum. jyy

PARTIS, TERTIiE,

De Morha occultis,orta ab aquJi,aere , de. Contagioyg^ .mptba contagiofit in genere.

VI. De Signis Diagnofticis. .576

VII. De PrognolHcis. 578

VIII. De Prteferuatione. ySo

IX. Del ndicatiombus. 5 8 i

IX. Pe Curatione, & Vepte feSione. j 8i

X I. De Ptatparatione & Purgatione vitio-

Ibrum humorum. ySa

XII. De Propriis remediis & Antidotis, ac

Alexiphamjarmacis luis Venereae ip genere. 583

XIII. De ligno Indico Si Guaiaco. 383

XI V. DeSarfaparilla. 58(5

XV. De radice Chinae. 587

XVI. De ligno Saffafras. 588

XVII. Dc Sappnaria. ibid.

XVliL De Alcxipharmacis compofitis. ibid. X I X. De modo vtendi his medicamentis.

589

X X. De Alcxipharmacis aliis Communi¬ bus. 590

XXL DeCuraperhydragyruni. 392

XxH- De Diaeta in luis Venereae curatione obferuanda. 600

XIII. De morbis ac{ymptomatibus,quae lui Venereae coniungi folent , curandi

601

PACTIS QVlNT.iE,

Pe Venena externa in Genere.

I. De Natura yeneni. ^0.^.

I I. De Differentiis venenorutrr. ^07

III. pe Signis Diagnofticis. «la

IV. pe Progriofticis. 614

V. De Praefetuatione ayenenis. 615

VI. De Curatione venenorum in genere.

616

V IL De V enenorum ore aflumptorum cura¬ tione. ' «18

VIII. De Venenorum extra in corpus admif- fotum curatione. ‘ f 1 9

I. Dc morbis occultis , malignis , & vepe- natis , ab aqua ortis. 55?

IL De morbis malignis ab aeris vitio. 339

III. DeContagio. yg^

IV. De Contagiofomm morborum differen¬

tiis. ydg.

p^lRtis; sextje.

Pe Venem e Mineralibae &• Metalla.

PARTIS QVARTiE,

De Lue Venerea.

I. De Calce viua.

IL peCypfo,

IIL PeVitriolo,.

IV. De Aqua forti.

V, De Antimonio,.

L De Nomine ic Origine luis Venereae, V I. De Magnete.

567 ' VIL Dc Adamante.

II. Hiftptias luis Venereae. y$S yiB- De Lapide Lazuli.

IIL De Namtalius Venereae. 368 IX De Arfenico. Auripigmentr.,«:anA3r,.Vii^

IV. Dc Gauffis. &Realgare.

V. Dc Differentiis. 37^ X- PcaEre,eiufquefquama,flore,3tte vfto.

<523

Index Librorum Capitum, &: Qusft.

&viridiaEris. ‘

X I. De Aurichalco , & fcobina Campana¬ rum. 6ij

Xn, De Ferro, fcoria Ferri, & Fctrrigine.

ibid.

Xni. De Plumbo. 616

XIV. DeCerulTa. 6i6

X V. De Minio. 617

XVI. De Lithargyro. jbid.

XVII. De Argento viuo tum crudo , tum fu-

blimato.tum przcipitato. 617

XVIII. De Cinnabari. dip

PARTIS SEPTIMI,

Pf ymnis e fUtttu,

1.	De Opio.	630
II.	De Fungis	63 6
III.	De Napello,	6.} 6
IV.	De Aconito.	637
V.	De Tpxico, Pharico.	^37
VI.	De Cicuta.	638
VII. DeEphemero.	638
VIII.	peHyofcyamo.	ibid
IX.	De Solano furiofo ,	& Dprycnio.

639

X. De Mandragora. 659

X I. De Apio rifus , leij herba Sardonia.

640

XII. De Coriandro, ibi4-

XIII. Delxia.&Chamelcone. 640

XIV. De Taxo. 640

XV. DeEuphorbio. 641-

XVI. De Nuce Metella, '«41

XVII. DeNetio,feu01eandro. «41

XVIIl.De luglande arbore. ibid.

XIX. DeEfula. 641

X X. De Nuce vomica jbid.

XXL De Elleboro. 645

XXII. De Grano Nubis , Eriea baccifera.

Herba hsmatogoga, Datura, Flpre Africano, Lolio , M angas , Ahouai, Hiucs fucco, Melie venenato- 644

PARTIS OGTAVyE,

Pe Venenis ah Animalibus.

I. De V enenis ab Animalibus in genere.

645

II. De Serpentibus in genere. 6^6

III. De Afpide. 648

I V. DeCefaftc. ' 648

V. De Hsmorthoo. 649

V I. De Sepedone. 649

VII. De Dipfade. 649

Y I U- De Natrice, ' ^50

I X. De Amphysbzna,& Scytale. ibid-
X. DeCenchri.	650
XI. De Drymo.	ibid.
XII. De Bafilifeo.	6,1
XIII. De Vipera.	6,1
XIV. De Scorpione,	6,z
XV. De Dracone terrefttl.	<553
XV I. De Crocodilo.	65 ?
XVII. De Lacerta.
XVIII. DeStellione.	634
XIX. De Salamandra,	654
X X- De Hirudine.	6f4
XXL De Scolopendra.	«55
XXII. De Rubeta,	ibid-
XXllI. De Mure Araneo.	656
XXIV. De Araneo.	6,6
XXV. DeTarantula.	6,7
XXVI. De Cantharidibus.	«57
XXVII. De Buprefte.	«57
XXVII De Pini erucis.	658

XXIX. De Mufcis,apibus,8£Vefpis. A58 X X X. De veneno Canis , & aliorum ani¬ malium rabidorum. 6 5 8

XXXI- De Cerebro & Sanguine Felis.

660

XXXII. De Sanguine menftruo. 660 XXXIII, De Sanguine Taurino haufto. 661 XXXIV. De L^ae coagulato. 661

X X X V. De Cauds ceruins veneno. 66 1 XXXVI. De Vnguiumfegmentis. 66t XXXVII.De Sudoris animalium.- yencnp,

66 1

XXXVIIl.Dc Torpedine. 6.61

XXXIX, DeMursna. 66i

X L, De Lepore marino, ibid,

XLI. De Paftinaca marina. . 66^

XLII. De Scorpione marino- 66 S XLIII. De Dracone marino. 665

XLIV. De Felle canis Pifcis. ibid. XLV. De Morbis 8cSymptomatibus,qu!e venena interdum poft fe relin¬ quunt. 66 j

PARTIS NON^,

Pe Morbis, a Fa/cina,& Incantatione^ ac Veneficiis induUis.

I, De Fafcinatione , & an ea aliqui

morbi inducantur. 666

I I. Quid fit Incantatio, Veneficium , &

Magia. 671

1 1 L. Dari morbos a V cneficiis & Incan¬

tatione induaos, affirmant multi. 671

IV, Dari morbos ab Incantatione &

Veneficio, negat V Vietius. 775

V. Deciditur hree Conttouerfia , Sc

vnde morbi illi, qui a Sagis in¬ duci (heuntur , proueniant,expli-

Index Librorum Capitum, &

g VIII- De Curatione morborum a vepefici^^ VI De Signis morborum a yerieficiisor- iiyuaorum,&prim6 Magica. £8$

■ ggj; IX. De Curatione Naturali. 6?o

VII. DePtsferuatione. ^ 6^4 X. De Curatione Diuina. 69»

INDEX QViESTIONVM

P.ARTIS’ I, XXV.

I. An dentur qualitate.s occulta:. .51I xxvii.

Occulte qualitatesanreiiciendz.' 14

III. An dentur tbrm3efpecific*fubordW xxviii

nata:. Ji?

IV. An occulta qualitates etiam ad fani- ^ x i x.

tatcm pertineant- 5 5 1 x x x.

V. . An dentur in partibus flmilaiihus

morbi occulti. 5 ? 1

VI. An alexipharmacis praparanti.? &:

euacuantia pramittenda. J41

PARTIS II.

VII. An venenum fit qualitas, ycl fub- xxxiy.

flantia. 5 45

VIII. An venenati luimores in corpore xxxv.

noftto generentur __ 545 xxxvi.

i;X. An ad veneni generatione putredo

femperfitneceffaria 5^4 xxxyii

X. Quomodo venena in corpore nofliq ixxvii generentur. 547

X'i.‘ An animalia venenatis viaitantia e- jcxxn dendafint.-' 54P&64A

x!ii. Turgentes humores qui dicendi fint. 554'

iiem, An foli fanguini competat epSio.; ibid.

Xh V, An crudi humores purgandi initio.' ^ j . 55 5

X V, - An eleaiiib purgantia in morborum 1 1 .

principio exhibenda. 555

XV I . Minoratiua purgatio an locum ha- ^ x l n

beat, jfS '

PARTIS' IU. XLiv.

XVII. An venenum peftilens aliquandiu in

corpore latere poflit. 556 x x v i

PARTU ly.

xvn I. An lues Venerea fit morbus nouus.

567 XXVIII

xiX. An fit vapor vel fpiritus. 571

xX, Quodnam luis Venereae fit fub- xxix,

ieflum- ,571 X,

sxi. Anfemperfiteontagiofa. 571, xi,

XX 1 1. An fuerit primo morbus epidemius.

xXlii. An fporadicus. 575 llil.

XXIV. Quomodo in Europm iguefta fit. 41V.

Qua: partes afficiantur. 5 7f An lues haec fit cbifatura. 57^ An praeferuatio a lue yenerea fit IU cita. 5^*0

. An eius curatio fine Tudore perfici poffit. . 5^1

An lignum Guafacum nutriat. 584 An in vino fit coquendum. 585 An purgantia decoftis fint admiU cenda. 589

An purgantia fudoriferornm locp eife polfint. ■ 589

, AnTheriacain lu? Veperea fit vtilis. ' 595

Argentum vinuin an fit calidum ypl frigidum- 595

An venenatum-I 5 95

An hydrargyrum in luis Venere^ curarione fit vfurpandurn 594 , ^ An fit eius alexipharmacum, _59y 1. Quomodo faliuatidnem excitet.

"59-7

an viftus tenuis ip lue Venerea conueniat. ^09

PARTIS' V,

An Bezoatdica.(5e,purgantia

An venenum omite fit cprdiini- . niicum. gofi

Quomodo venenum ad cor pet- ueniat. 6 o fi

r ,Qua ratione venepa certas partes petant. ibid.

An venena nutriant. fi o fi

An venena manifeftis qualitatibus agant. fi 07

An venenaqusedamdefinitio tem¬ poris fpatio interficiant. 609 Anexternavenenaetiarn fumpta venena fint. 609

, An venepa necare polfint odore.

ibid,

An auditu.

Odorabilia quomodo fint yenena.

Quomodo vifibilta. ibid. .

Quomodo fonus, fiii

An Bezordica ad praferpationem fanis yfurpanda, fi i fi

iv- An

Index Librorum, Capitum, & Qujeft.

PARTIS VI. An Magnes fit venenatus. PARTIS VII. . An Opium fit venenofum. I . An calidum vel frigidum. PARTIS VIII.

nocendum vtuntur fagx , efFcaus fit tribuendus ibid.

An Diabolus interdum morbos me¬ diantibus caulfis naturalibus indu¬ cat 6-j%

. An interdum fine caulfis naturalibus.

. An calidum vel frigidum. 6 3 i admiranda; reiiciantur. 6 8 o

PARTIS VIII. txxvin. An faga , quia ipfe nihil agunt , pro-

ptercafintexcufatre 681

Quomodo fcorpius iifrui fuo medea- Ljjxix. Cur Diabolus fagas in focictatem cri- tnr. tfja minis adfcifcat- • 68 a

An figillum fcorpionis iftui fcorpij profit. 633

A n venenum canis rabidi fit fumme humidum. 658

Q^modo communicetur. 639 Qua ratione fanguis Taurinus no¬ ceat. 66 r

QuomodoTorpedoftupefaciat. 663

PARTIS IX.

fxr. An faga homines ladant. 676 : X ri. An faga ipfa ladant. 677

xiir. An morbi veneficiis indufti fint na¬ turales. 678

XIV. An mediis & inftrumentis , quibus ad

ac. Cur foeminsc quam viri veneficiis fre¬ quentius dedita fint. 681.683 kXr. An liceat fagas orate , ne noceant. 68.3.

:xii. An verborum 8£ ciiaraaetum in fa¬ nandis morbis veneficis quiedam fit efficacia. 683

xiir. An liceat Diaboli opem implor^e. 685

x I V. An Diabolus cogi poffit ad beneficia praftanda. 686

XV. An liceat a fagis morborum venefi¬ cio ab ipfis indufiorum curarionem petere. ibid.

xvr. An liceat fagas minis 8c vi compel¬ lere ad auxiliandum. 687

XVII. An maleficus per modum aliquemli- citum polfit tollere maleficium.

677 ixxxviil. An liceat inftrumenta Magica qux-

nt na- rere & abolere. ibid.

678 LXxxix. An remediis naturalibus motbia ve-

bus ad neficiis indufti curati poffint. 690

INDEX CAPITVM

C A p. I.

Chymiae Natura. 703

C A P. II.

De chimire vtilirate , & nccelfitatc. 706

In Metallorumtransmutationc. ibid.

In Medicamentorum praeparatioire. 708. &

feqq.

In Naturz obfcuritate inueftiganda. 709

C A p. III.

Antiquitati quantum tribuendum. 709

De Chymiat origine & cultoribus. ibid.

De Adamo. 710

De Tubalcaino. ibid.

De HetmeteTrismegifto. ^ ibid.

De eius tabula Smaragdiiia. - 711

De M,aria forore Molis. ibid.

De Argonautica expeditione. ibid.

De avireo vellere. ibid.

De Pomis Hefperidum. 7 1 %

De Salomone, ibid.

De Democrito. ibid.

De lEgyptiis. ibid.

De Maximi Olybij lucerna. ibid.

De Arabibus, & qui eos fecuti. 713

CaP. IV.

DePatacelfo. 713

C A p. V.

De Nominibus nouis , & principiis cognof- cendi Paracelficorum. 711

DeLuceNaturxScGratiE. 714

Cap. VI.

De Analogia maioris & minoris mundi. 713 Cap, VII.

De Materia prima , acmyfterio magno Para- cclfi. 718

De

Index Librorum, Capitum, Sc Qu^ft.

Pe Anima mundi Platonica. 719

De Spiritu mundi-

De materia prima .^riftotcUca. ibid.

CaP. VIU,

Pe Pernentis- 73°

De Qualitatibus occultis. 73 3

Gap. IX.

De fprniis. feminibus, Aftris & radicibus re-, rum. ' 715

Dc origine formarum , & caulfa formatrice corporis animati. 7 i 7

De vita > & an metalla ac lapides viuant,cre- fcantj&femultiplkenc. ' 744.&{eqc[.

Gap. X,

De Spiritu > Calido itmato & Calore ccelefti. 746

De Speciebusfpiritalibus. 748

De Magia’ Naturali. ^749

Cat, XI.

De Principiis Chymicorum. 7 J i

Gap. Xir.

De Generatione &Miftione. 77 z

De Ttanfplantatione. 771- & 775

De Erucarum & papillionu generatione. 775 De Anfetum Scoticorum generatione, ibid. De Plantarum generatione. 775

pe generatione sequiuoca. ibid.

Demiftione- • 777. &feqq.

De Atomis, Dem9criti.779

&feqq.

Pe fixitate& volatilitate. 789

Cap. XUI.

Pe Fundamentis Medicina. 7 8 1

De Magia Patacelfifententia. ibid.

DeCabala. 781

Cae. XIV,

D e virias Imaginationis, 785

Cap. XV.

De parte Medicina PhyfiologiCA. 751

pp corpore hominis duplici. ibid.

DeSynouia. 79^

De humoribus. 79^

Cap. XVI,

De Pachologia. 7 9 T

De Morbis &; morborum caudis, ibid.

De humoribus. 798

Dc morborum diffetentiis. 80 z

De Tartaro ibid.&feqq.

Pe morborum & fymptomatum caudis in fpe- cie. 803

Medicina reformata Scheunemanni. 804

Cap. XVII,

Dc parte Medicinse Semiotica. 8 1 1

De pulfu. ibid,

De vrina. 8 r i .& feqq,

De yrinanim deftillatione. 8 1 3

De locis alFoclis ac temporibus morborum.

814' / ■

De pcriodis,conrimiitate Sc intermidTionc mor¬ borum. ' 81 f

De proguoftifis , & an orapes morbi cutabi, biles. ■'

Cap. XVIII.

Dc medicamentis & methodo m? depdi. 8 1 7 De Diaeta iNd.

De vniuerfali Medicina. 8 1 8

De Signaturis plantarum. 8 z z

De verborum &chara£lerum vi, , Szy De curatione Magnetica. 8z8

De medicamentorum Galenicorum vulga¬ rium & chymicorum collatione.S 3 1 .& 8 3 9 De methodq medendi; N an morbi contrariis vel fimilibus curandi. 840

Cap. XIX.

De Chymiae Natura. ■ 843

De Chymiac inftrumentis. 844

De Chyniicis operationibus. $4j

De Chymicis operibus in genere. 847 Dc Chymiae operibus in fpecie, &quie fiant primo e vegetabilibus. 8ya

Secundb quas fiant ex animalibus, 8 j i

Tettib quaefiante mineralibus &meiallis.8 5 2

E:^otcric4, 683

LIBER

LIBER

QJVA RT V S

MVLIERVM^ PRyETER

iiaturam affectionibus.

P R O OE M I V M.

HO s T c^v A M morbos fymf tornat» , i^u» omnibus in corpore humano partibsi,

communi» , vel viros folum infefiant , explit»uimus : proximum jam e fi , vt de morbis ^ fymptomatibus , ^aa mulieribus propri» funt, agamus. Perinde autem ejje putojftue mulieribus dicam , fiue foeminis. Equidem non ignoro , vocabulum Foemtna apud Latinos interdum generalius ejje , quam Mulieris , ejp in genere fexum denotare-, cum Mulier eam f altem fignificet , qua amplius virgo non ejl j vnde Cicero obiur- gantibus , quod fexagenarius virginem duxerat , rejpondit : Cras erit Mulier > ^ Vlpianus , ini. Alioquin. ff. de contrah. empt. Quod fi ego me Virginem emere putarem , cum elfet mulier, emptio valebit. In fexu enim non eft erratum. Mulier tamen interdum etiam ea di¬ citur , qua virum non cegnouit , inquit idem Vlpianus, \a\.Qnx.tk\st. S.Ae AiiYm.ocii6co. Et- ft vero fixus farmininus triplicem flatum comprehendit , virginum , mulierum , & viduarum-, tamen non opus ejfe puto, vt peculiariter de harum morbis agamus ; cum ex fiquenti traBatione facile , quid cuilibet flatui proprium flt , patere poflit. Si quid tamen in fl^ecie de iis monendum videbitur , nec illud omittetur.

Caterum cum Famina d fapientifiimo Creatote eo pracipue fine condita fit , vt mari fidat a hominem generet, Egenus humanum propaget, & proinde femen virile vtero excipiat fr foueat, e quo cum fceminino mixto homo formetur , (fi fuo tempore in lucem prodeat ; atque in lucem editum laBe fuo tandiu nutriat , donec cibis folidiarihus coquendis par fit ; duas corporis partes obtinuit fae-, mina , quibus d viro differt : vterum fir ad eum pertinentes partes , ac mammas. Ideoque de morbis Mulierum aBuri, primo de Vterimorbis fymptomatibus,^ quaex Vtero in aliis corporis partibus accidunt, p. n. affeBionibus , deinde de mammarum prater naturam affeBibus agemus.

^a vero de genitalibus femina partibus , de femine , conceptione , fetus formatione fr partti dici debent ac filent , plurima ad Anatomiam , thyficam & partem Medicina Phyfiologicam per¬ tinent ,& ex iis petenda funt , & exflant de iis egregia Reeentiorum , atque inter aliajUeron. Fa- brieij ab Aquapendente ^ Adriani Spigelij de fsetu formato feripta. Nos pracipue de Morbis ha¬ rum partium (jr Symptomatibus , qua iis accidunt s agemus : vbi tamen opta fuerit , nec et( omittemus.

In tota vero hac fraBatione pudicas aures oeuldfque , aut tetricos Catones , vt jpero , non offen¬ det , quod res, de quibus agimus ,fuis nominibus , qua obfeoena dr fadavul^ habentur , appellamus, & derebm naturalibus ,vt Natura eas exhibet,loquimur. Mpi/quis, {vt verbis Augufiini, lib.t4. de ciu. Dei , cap. 1 7. r» fimili materia feribentis, vtar,) ad has litteras impudicus accedit , cul¬ pam refugiat , non naturam -, faBa denotet fua turpitudinis , non verba noflra necefiitatis. Elucet enim , vt Plutarchus , lib.de amore prolis , fcnbit ex Erafifirato , in trnnibas rebus naturalibus accurata artificiofaque natura , fiu potius Creatoris diligentia , fr nulla oratione fatis explicari pote fi , qua indaflrid perfecerit ea , qua ad humani generis propagationem attinent, flua omnia vtfife habent deferibenda , fy fuis nominibus appellanda funt. In quibus deferibendis , fi abfque peccato primorum parentum effet , nihil ebfeeeni occurreret , ^ vt Auguflinus , alleg. loc- loquitur, Ita genitale aruum vas in hoc opus creatum feminaret , vt nunc terram manus : Et quod modi hae Dan.SennertiToin. III. A de

2 De Pudendi muliebris morbis.

ie re nohU velentihus diligentius dijputure verecundia refifiit , & compellit veniam , honore pra~ fato ,4 fudicU auritus pofcere , cur id fieret , nulla caufsa ejfet , fed in omnia , ijua de hutufmodi membris fenfum cogitantis attingerent , fine vUo timore obfcanitatU , Uber fermo ferretur , necipfa verba ejfent , ^ua vocarentur ohfceena , fed quic^uid inde diceretur , tam honefium , quam de aliis , cum loquimur , corporis partibus.

PARS PRIMA'

‘De morbis partium genilabum iri Fceminis.

P R tE F A T I O.

ARTES autem genitales in foeminis commodiflimfe diuidubtuf in piidendR , cerui-» cem vecti , vterum ipfum , & tcftes cum fuis vafis. Et proptetea de partium harutri morbis ordine jgemus , nimirum primo de orificii pudendi anguftia 8c amplitudine , de mentula muliebri , de GlaufurA 8c AnguftiS vteti , de Puftulis Sc fcabricie pudendi, de cer- uicis vteri condylomatibus, de pudendi Sc ceruicis vteri verrucis , de haemorrhoidibus vteri , de vlceribus veruicis vteri , de rhagadibus ceruicis vteri , de fiftulis colli vteti , de cancro vteti , de gangrzna Sc fphacelo vteri , poftea de intemperiebus vteri , de vaforum vteri anguftia & p.n. apertione , de vtero duplici , deficiente , & male conformato , ac re¬ bus alienis in vtero repertis , de vteri Inflatione , hydrope , de tumore vteri e fanguine in venis eius contento , de Inflammatione vteri , de 1’cirrho & cancro vteri , de vteri afcenfu Sc procidentia , de Hernia vterina , de vulneribus Sc ruptura vteri , de vlceribbs Sc corru¬ ptione vteri , Sc tandem de morbis lefticulorum Sc Vaforum genitalium in foeminis.

~ erat, appareret, balneo, in qiio radices confolida: maio.

c p p T* T O T tisdccoaieerant,vfamfuiflc.in quod cum Hera infeia

infedilfet.ei ita orificium pudendi coardlatum fuit , Vt

Da Pudendi ad nermrie mteri multe.

De Pudendi pfi ceruicis niteri mulie¬ bris morbis.

De Orificij pudendi angufiia amplitudine.

N muliebriaurempudendo.occurruntrimapu- dendi, labra , ala; , clitoris , foramen' vefic^e,' carunculae myrtiformes , hymen. PrimbRima filTura

Interdum vero hate rima atque hoc exterius arteti clmfm orificium plane clauditur , adeo , vt nec vtina eftluere poflit : interdum verb natura vtina: effluenti viam te- tduluM. linquit , fed membro virili aditus nullus patet. Morbo hoc laborantes Atrefas, Imperforatas & Claufas nomi- jtirnt. nant. Vctiim cum nomina haec non folum iis, quibUs orificium pudendi, fed & quibus ceruix vteti & orifi¬ cium vteti claufum eft, competat, de Attetis pluribus cep.p agetur. ;

4 De Pudendi muliebris morbis.

qud Idco trinarius ed meatus. Hsc in aliquibus mu> fa^um fic,vc tempdcecoitus membnim vitile admtirat^ liedbus ad untaro roagfticudineraaugccur.vt deformi* deinde menftrua purgatio certis periodis pet hanc vii

C A P V T VI.

Pudendi ^ ceruicU Vteri ^

De Pudendi muliebris morbis.

Sig«» vugn.aic» ^

S./M. Cognofcitur antero vicus hoc primo ex dolore & bustemedmprofpiciendum.Sietiamvtcriintempctics

Lib.IV. Part. I.

pUntaginis , rotat, chalybcata , & in qua cypcrus, nuces cupcefsi , maliconum & balaut^ia co^afunc» Vciliscft& aloe.

Vbi vicus mundatam fuetic, carne implendum 6c tandem cicatrice claudendum. In quem tinem vtilia nrcdicamcnta paflim nota funt. Ex. gc.

^.ratiic.cofifoiida maiar.htflortA ana 'Vnc.]fol.pianta^. cauda equina , ifurfa pafloHs > fanUuU,pUofiiU millefoitj

Sed. 1. Cap. IX. II

partes h* inde rumpantur, Sequuntur etiam intcrdurti condyMmataic inflamationcsceruicis vteri h»c vlccia.

Signa Diagnojifca.

Malum recens equidem latere aliquandlu foIct;po- ftea tamen in coitu fele prodit : quia tum & dolor ali¬ quis excitatur , & aliquid cruotis effunditur.. Quod fi

1 i De Pudendi muliebris morbis.

Vel ^.yngAiapomphcly^populei^ Vnc. \.fac<h. U campfkordiaNa Sccup.j*MiIce.

DUt». Vialis etiam ratio conueniens inftituatur , (bilicet

humcdtans & boni fucci , dccurquc caro pullorum, gallinarum , vitulina , hcedina, & jufcula earum, oua forbilia , malua item , buglolTa , botcago , ptifana, amygdala dulces , paffula. Acribus vero & falfisab- ftinendiim. Motus quoque nimius , vc 6c Venus,

C A P V T X.

De TiflulU ctUi Vteri.

TifluU eeUi ^ I vlccra in ceruice & collo vteri diutius protrahan* Vitri. ^cur , aut negUgentius curentur , non raro in fiftu- las degenerant. Nam partis huius fubftantia eft mol- Jiffiina & multa humidirate abundat , ac proprcrca fa- ciU eroditur , difficulter vero coalefcic , & fanatur.

Sunt autem plurcs fiftularum differenti* , quod ali* funt re<^* , ali* tortuof* , ali* fimplices , ali* multiplices & plurcs finus habentes , de quibus alibi.

tem Palliatiua didta inftituenda , ac purgationes fre¬ quenter infticucnd* , Sc lingulis annis bis fudonfera exhibenda , aeque in partem iniediones detergentes & roborantes infundend* , & Emplalltum Diapalma vel aliud conucnieos imponendum.

' St vetd fanatio fperaripoffic,vniuerfaIibuscuacua- tionibus prxmiffis, primo vtile eft, potiones exhibere, qu* partem exlicccQt , cx radicibus filicis maris , cen- taurio , agtitOonia , betonica , alchymilU & aliis , ^ quibus Potiones vulnerari* did* fieri folent, paratas.

Topica deinde applicanda , primo danda opera, vt fiftul* orificium , fi nimis anguftum fit , dilatetuti quod fit immiffa radice gencians , ariftolochi* , bryo- ni* , cyclaminis, aut fpongia compreffa & in turund* formam concinnata , & aliis , qu* in genere de fifiutis ‘ pr«cipi folent. Forcioravero vix locum habent } cum facili ab iis vefica atlt inteftinumreiftum l*dl, & con- uulfio, atque alia mala attrahi poffint.

Secunda cura fit , vc callus abfumatur. Ca!l6 enim pt*fente latera fiftul* vniri non poffunt. Antc-

centur , vtile eft , prius callum emollire.

Vc oUilior.dbohmednlUceruinAiterebimh,partes Aejuales , cernt ^./^F.Vnguencum»

Callusaucem ablumitur tribus modis, medicamen- CaSi tis, fcdioncj&vftionc. fumpm

PARTIS PRIM^

SECTIO II.

SDf Vteri ipftus morbis.

C A P V T I.

Lib. I V. Part. I. Se6t. 1 1 Cap. I V.&: V. 1 7

Alia. ■ mMUimc-mifchM. atrdarmmi,grM.paraMf

„t.Vnc.).cmamm.galmg.pip.lmgi , iinub^doar.ma

^a. Mj.menthe crijp.M &■ . inccmpc

Incid.& contund.ac infund.per S.dics in VimRhcm- «a augeanr, »itb vi.Dcinde dcftiU. in B.M. ii. Vel vina medicata cx iifdcm fianc.Excradlum hyfte- ' ricum maius & minus habetur apud Qucrectan. w pharmacup.Degmat.rtfiit.cap.iS •

infeffu Vfutpat*. In inieaionibus tamen & aliis «- ternis medicamentis abilinendum ab addtingentibut; cum humores exetementitios , qui plerunque cUm hac intemperie coniunguntur , detineant , malumque

ViSus etiam ratio (iccandi vim habeat.

C A P V T V.

De Sicca Fteri tntentferie.

Inunftionibus ex oUo irim , lduir.alb(>r.rutitceo,de m-

fiic», Uwrim, cimmorm^aryophyllor. macumucu mfch. roplafttis.vt.

%. ludmi V nc.i j. thuris, mafliches.fiyracis liijuiie,aiM VBC.&.d.caryiphylli>r.nuc.mofch. ana Scr.ii. oUilicr. alh. rutaai , 4»« Vnc.j.ctne ^./iF.Eraplafttum.

Sue5tibus,vt.

Diach.jli. Uiani Drach.ij. fiyracis , carycphyll. Dtich..).gummi Arabici vini, ana q-f.f. ttochilci.

Peifaria etiam ex iifdcm medicamentis componi folTunt.

DUi*.

Aet fit Calidior i Cibi facilis codfionis & 'boni nutrimenti , condiantUtque anifo , fccnicUlo , thymo, aromatibus. Vitentur pilees , legumina , lac & la- dficinia , fruClus crudi & alia j qua: humores ftigidos

C A P V T IV.

De Humida lateniferle Vteri.

jVmida Intemperies frigida: pictunque coniui X gitut , & ftequentiflima (letilitatis caulTa cii,

Caaffa:

Sicca tandem intemperie etiam quandoque vterus laborat j imo interdum quad induratur. Siiieuim fabAiantia catnofus & mollis cd vterus affluente fanguine bumedatur : & talis ad conceptionem aptUs cft : fi vero illa humiditate deftituatur & ficcior ac du¬ rior fiat , ad conceptionem ineptus fit.

Accidit hoc nt ,

conftitutione nonnullis VI _ _

Poft ortum veto in lenio accidit , quando vt aliae par¬ tes , ita etiam vterus exficcatut , & tunc patere fceminte delinunt. Sivero d cauflis exiccantibus antefenium idem accidat , itidem iletiles fiunt. Exficcant autem vterum interdum morbi, vt inflammationes, intetdum medicamenta. Si etiam fanguis, qu.i vtctumhumedfate folet , ad cotn non feratur , vterus ficcatur : Quod ac¬ cidit, fi fanguis menftruus per eum rion euaciiccut.auc licet per ceruicem illius effluat , ad fundum non perue- niat j ob venarum vel anguftiam , vel obfttudironcms quod viraginibus fiepe accidit, vt& iis, quasavitisab- ftinentes vel aliis de caulfis diu non conceperunt, qui- bufque ita fanguine vterus ratius humedfatut , & licet is euacuetut meniltuis intituallis, per ceruicem tamen potius, qudmvteti fundum effluit. Et caufiz , qux in aliis partibus intemperiem ficcam inducere poffunt, etiam hic locum habent,

^ign» DietgnoHicd.

Semen paucum excernunt tales fccmina: , & ad Ve-

„ , , ^ iftigetantes

ferd etiam vim humeflandi habeant. Atque iis fcEminis prxeipud h*c intemperiesaccidit , qua vita fedentatia

Sig»a Diagnojlica.

(^a humida intefflpetie vteti laborant , menftrui copiofa habent , eaque aquofa ac tenuia , & loci mu¬ liebres iis ob exetementa humida madent , & fluorem «ctinim patiuntur; Venerem non multdm appetunt,

tales femen non retinent ; aut fi concipiant , ad abor¬ tum foetu grandiore fadfo prona funt.

en paucum e latda funt , menfes ipfis funt pauci , 0. Alias etiam tales foeti ’ ■ " '

funt ficca & gracili ; Sc pictunque foeminis , qua vte¬ rum calidum & ficcnm habet labium inferius perpe¬ tuas fet^ filfutas habet,colotemque e rdbco higticanie,

tregneftica.

). Sitetilitatem , vt didum , hac intemperies ple- tunque indicat.

a . Et vt in aliis partibus ficca intemperies cft curatil difficilima : ita etiam in vtero , & ptacipui. C fit diu- tuiiiior , & quafi hedica cuafeiit,

Caraiib.

Prognojliea.

"■ i. Humida vteti intemperies ad conceptum modo diftum , cft inepiiflima.

a. Si diu dutauetit , fatis difflcultir curatur,

Curatur hac intemperies hilmeAantibus. Vtilis iiti- C«r primis hic eft borrage & bughffum, & mercHrialis, mal- aa , althaa , vioU , amygdala dulcet, pifiacia , pinea , »'»- iuba, daRyli , ficue ,pajfula , radices fatyrij , etyngij- E quibus parantut^vatia medicamenta intetna. Sy- tupi , conrctUa,condita , emulfiones , motfuli,& alia. Externa etiam vatia ex iifdem patanmt , additis femi- ***

rietaria , & fimilibm. Balnea nimirum & inlefius cuna aqua dulci tepida, vel fomentationes , qua commodit- tollcnda funt vtilia ; cum cale- fimJ cum laSe parantur. Poft balneum & fomentatio-

primis hk vtiles funt thctma fulphutea , Sc potu SC gatut el.amygdal.dHlciHm.ldior.dbiir.limAefarmno,butyre Dan.Sennert.Tom.III. B t recenti

De vteri ipfius morbis.

ijim f/ile,fuigiudimg<t!litit, Mferit, medulla cru-

Ittdicationes d" Curalio.

C A P V T VI.

intemferiebus Vteri Comfofitii Materia.

Et primi

De Frigida Humida.

iis mcdicatnemis , quse fupra , cag.i. frig. & hum. funt pcopofita , vt fyrufe hetomca , mentha , de hyjfofo , cum a( plantarum allegatis hcis cnumeratatuiT Vt radic.fomic. ac.yvaleriana , teriatana Vnc. S.putegij , anemijia , rm maiorana^na Mi. fler, ehem, rcnfmanni fem. fileris montani ,fcenicidi , anifi, pa

aqua vel dccoiao

Lib. I V. Part I. Sea. II. Cap. VIII. 2 r

Aiam/intf « eo cognofcitur , quod focmina fit habitu corporis molli & raro , fanguis tenuis S£ fero- fus efiluit , atque ftemina viftus ratione , qu* ferofas humores cumulat , vel balneo aqu* dulcis frequenter

INterdum contra accidit, vtvaiavteri pr«et natu rarn aperiantur, rude poftga huiguis immodice pro

taufi.

PrognofticA.

I. Quid mali portendat nimius fanguinis fluxus trc^m/lUA: ex vteto , fuo loco dicetur. Ideoque hic faliem quid ipfa vaforum apertio prsfagiat , dicendum.

1. Minus periculi coniunaum' habet J&srjiAor;

C A P V T VIII.

De Vteri v»ferum fnter nAturAm APertiene

De vteri ipfius morbis.

gnitadincm intumuit. Tandem cura die i. litudincm ac inguina.Nimitum tumnt

Lib. I V. Part. I. Se6l. 1 1. Ca p. X 1. 2 7

laI>oriofus,HJcnfiumrapprcflio,vcI nimia cuacaatio.tu- motes vccri, acris fiigtdi occurfus,crc<libile cft,vtcri vi¬ tio, eiufquc codlionc debilitarS,aQtexccetioDe impedita ciufmodi aquam congcftara ac cumulatam fuiflc. Si vcrd ^gna totius vel hepatis aut lienis male a£dti prs- ceiTerint , & color totius corporis (it vitiatus , aliunde ad vterum humorem idum mitti indicio ed.

' ; . An autem in ipsa cauitatc vteri aqua contineatur, an

V. vero vcficulis quibufdamincludaturjcx eo djTcernen- M V. . Jmn , quod dum aqua in vteri cauitatc ed , oriHcium plane claufum,(i tangatur,dcprehcndituc,fi vcrd orifi¬ cium idud contrcftatum apparcbit,aqua noncd in ca¬ udate , fcd in fubdantia vteri , aut vcficulis quibufdam includitur. Dum etiam in cauitatc vteri ed aqua,rumoc plerumque maior cd,& fludl:uatio quaedam percipitur • Dolores vevd maiore^ runr,dum aqua ed inter tunicas vteri^vel in vcficulis ei adnaiis.

Prognoftica.

^ trtpwlht*. j Si’ hydrops vteri ab humore benigno & non corru¬ pto proucniatjfolet quidem malum efic diuturniupro- grelfu tamen temporis curari potcdjimd interdum iponce cx vtcro aqua effluit,& fosmina conualefeit.

1. Si vero humor^rauus fit, & acris, quod ex fympro- matibus grauibus patet,morbuspericulofu5ed,& fer^ lethalis.SoIetcnim malum hoc vel confenfum partium nobilium odendere, vcl cor in confenfum trahere , vc dicatur ■, Qualis vtcrus ed in mulicic,talc ell vc plurimum & reliquum corpus.

3. Facilius autem curatur, fi aqua in cauirare vteri cenfidac,quam fi intra tunicas eius, aut vCficis quibuf¬ dam conclufa fit.

4 Si mulier pod conceptionem hydrope vteri corri¬ piatur, fastus 'intra duos menfes plerumque ab illuuic aqua cnccatUr, atque eiicitur,& macerde vita periclita- tur,vel etiam moritur. Aliquando tamen ad partus tem¬ pus legitimum feruacur , vc hiftorije fupia adltgata:

Indicationes.

JndicMtient!. Aqua,quiB in vtero concluditur, cumque in tumore attollit , euacuanda ed:cauirae ver6,qux ad eius gene¬ rationem & colletdionem faciunt, tollcndar.Icaque fi ob vteri debilitatem colligatiu' , is roborandus , fi ob mefesfupptcffosjij reuocandi.Sictiam hepatis vel lienis vitio,aut fanguis , vel mali humores in toto corpore abundantjij cuacuandi. Si dolor adficjis leniendus,

CitrMti». Primo ergo fi ex fupprclTionemenfium malum ortum habeatddque adhuc fit recens, vites integrs, venaape- VenifeSlio. ricnda in cruribus. Alib & pr«cec hos cafus ven* fc- ftio in hoc afFcdu,in quo calor ed debilis, locum non

fnftratio Magis neceilarium plerumque ed,vt indiiuatur hu- &SHrsitn’ morum in corporcabundantium pratparatip& purga- tio. Purgatio autem pro humoris in corpore peccantis naturacdindiiucnda, fimul tamen ad vterum rcfpi- ciendum.Ideoque purgatio fere talis indituenda, qua¬ lis de Imemp.vten cum materU fupra cap.$ . propojita efi* Muttux^ Podea danda opera,vc ipfa aqua, qua; in vtero conti- tMtio. netur , cuacuctur, cum fenfibiliter , tum infenfibilitcr* Itaque exhibenda medicamenta vterum calefacientia & ficcantia fiipia pcopofita,& prsecerca dialacca , diacur-

"Vc '^.rad.Mgelic.ndtUitm^or.ana ^nc.i^.calamimha, puUg.anemiJiaJeuiJ}ici,ana lij.fahina Pj. Coq.in vino & iaccharo dulcorentur.

Vel dentur jufculahifce plancis altcrata. Nonnulli hic laudant aqaamNicotiaQaCjVnc.iiij.pondcEC aliquot diebus furoptam.

Vel ^.jpec.DianiJi»dUgala^/g4:amX>tich.&.ol.tmg<i.

JDun, Semm, TomJIL

amJhgarypph.a»ag.v.ffCch.alhi.yticM]S.zot\s\x.Eidcai

In vterum vcrd inficiantur ea , qu2 in hydropicis vfurpari folcnc.

Vt rad.afariDtich.u). fol. puleg.calamirth. anu M.B.fuhina Vymechoc.Hi^ch.y fem. anifi cumini ana Drach.fi. Coq.in aq. Co\zt.^.V nc.v ],adde olei fumhuc. irini^a Vnc*j. F.CIydcr.vcI pclTi conucnientes indan-

Vc '!!^utganciAlhiX^t^ch..\.colo(ymh.T>t&(.\i.&. ^anor. gmdijgran.X.mUie.q.fM\(c.&c lana excipiantur.

Vcl 'Kxolocymhid. mechoac. ana Drach.j. nitri Scr.fi. Me^u qS. F.pelTus. Vcl cx foliis mctcurialis aut femine ciufdem,cum agariccHmyrrha,falcac mellis f.q F.peflus.

Vcl agarici mechoac -coUcpnth. ana Dach.B. carnis

cari carpinguiumVnQ.\.^M.

Vcl ^.rad.cyclamin.efuUianaX)nch.].MigeUa Drach. I>.me'Ju ^./F.pcffus.

Vcl ^.elaterij D'cnch.&, caricarcomufar.q.f F. Peifus Fomentationes 6c infclTus parentur e foliis ebuli , mercu- rialis,fambuchpulegij,origanhpr. chamamel. baccis lauri, cucum.armmo>fem.geniIhaydau6iruu.

Pod fomentationes venter inungatur olfambuci & ebuli,irino , quibus ol.dcdillaca angelies , anifi , carui addi pofiTunc.

Imprimis vtiles funt tberm* fulphure® & nitrofe.

Regioni vteri applicetur empl.de bacc.lauci, vel aliud h dcrcore caprino,cochlcisvdis.Imd etiam cochlearum caro humorem euocat , tede Galeno, 1 1 .de fimpl. med*

Vcl ex radicibus & foliis ebuli cum oleo irino & laurino F.cataplafma.

Si vcficulis hiimor conclufus fit, danda opcca,vc rumpantur per mediestmenta modo propofita. Com¬ modum etiam cd,vc «gea fefe pauld vehementius mo- uear. Vomitus quoque «c demutatio ad vcficularum idarum ruptionem facere poceli.

Medicamenta antea enumerata & quae fupra fe^.x. c4p.i.propofita funt, etiam vterum roborare poffunc.

Sidolor vrgeac, is leniendus medicamentis tum in-, ternis, tum excernis. Vtilis ed aqua vcl decodum flor. cham2mcl.f1 Vnc.iiii.quanticate exhibeatur.

Extra vero etiam medicamencaanodyna applicanda althaaymalHaS<^.chamam.meUl^^^^^

Clydctt

les in hydropicis applicari folenti

Alj.ftorchamam.fambMcigenift. Drach.j. Coq. Co- Jai.:^.Vnc.x./Kc«^f/<e mercurial. ebuli, anaDvach. vj^ vrinapneri. Vnc.j.fi, el hiera /Drach. v j-wd/:/» Vnc.fi.M. F.clydcr*

Si hxc omnia non facis prodefle videantur, nonnulli tenthalU

vt humor aquofus paulatim exdillct atque cuacuetur.

Verum non video , quomodo humor in jps^ cauitatc vteri, vel in vcficulis vtero adnatis concludis per hanc viam euacuari podic.

DUtsi.

Vidlus ratio fit cxficcans, qualis de humida vttriin^ ternp. &de Intemp.cum tnaterid-^iopo^ii^ cd.

C A P V T XIL

cum coacetaatojcarque didedente,qui icide,vc hydrops vccri, interdum falsi conceptionis fpe foeminas Indat. Atque idam vteci incumefeentiam a fanguinis copia

De vteri ipfius morbis.

Lib.I V. Parti Sea 1 1. Cap. XV. 35

capilt>fe<l potias i conuetfo proprio nutrimento ab futfum feratur. Non n. id ideo accidere ftatnit.sjuia ipfo continuo attrahente priuctUr. Hoc enim aliud cA, odores caput petant, & cerebrum feriant * cerebro a. quam paucum attritum comminutumque cibum fua- ab odoribus afeao afficiatur vtetuspropter maximam nem atque iucundum pro fui ipfius nutricatione conuenientiam intetvterum & cerebrum ,fed pt.rius, quinque aut feptem horarum fpatio detinere. Vrina, quia corde oprirais odoribus referto vietus iiiicb fut- f^ccfquc , nifi fphindtcr prtefto ciTct quamprimum, fum vetfus cor feratur.

nulloque temporis momento intercedente a vefica Galenusvetd, d.de /ac. qf.cap.^. pluribus hanc fen- redtoque inteftino expellerentur. Vterus tamen , citra tentiam oppugnat , docdtque , ctb vtetus aliquo

l.ib J V. Part. I. Seal I. Cap. XV. 35

Vteras equidem xprefeu funda Ttcri i parte fuperiore. Quas cauHas externas & cuidentes proponit Hippocra- aDteriore& pofteri#rc nulli parti alligatur, fed ab omni xcsylih.x. dernorb. mulier. Omnis, , occafio vtc- connexu liberum eft , vt commodi in omnem pa» ros propellere poceft , fi quid mal^ habent. Nam Sc

Lib.IV.Part.I.Sea.II.Cap.XV. 57

n>edic»nicnti,qu:t vulneribus confolidandis Sc herniis internis tum externis hoc obfetuandum , cum fitaut

40 De Sympt.qu^ fem.in vtero accidunt.

Dei beneficio.&luu! & incolumis. De vtero veto intra eludere, in vefica illa foetum cijntineti viuum -U J _ _ nbeius maunitndinem.nul- vero maunos dolores foemina perpefla cll, fio.

erat , nullibi peruia : adhxrcbat ei verfus internam par- Vermes quandoque etiam in tefticulis mulierum na- tem altet tumor infignis ( quem poftrcmo loco admi- fcuntur. Et vt fupra etiam didlum , feribit Ioh. Riola- niftrationis aperui ,) interni etiam tugofa tunica line naSt^umpomphJih.i.c.n. fe in hyfteticis vitginibus exitu : circumcirca multi parui tumores, fiue hydati- deptehendifle teftes pugno grandiores ferofo femine des: Vas eiaculatorium valde tenue. Io latete llniftro turgentes , quin etiam tubam Vteti amplificatam & telliculus erat magnitudinis fete cotonei, fumme inae- valde dilatatam.

L I B R I Q^r A R T I P A R S I I.

De jymptomatihus , qm fceminujn Vtero ^ ex Vtero accidunt.

P R. O E M I V M.

Oftquam hafbenus morbos, qui partibus genitalibus in foeminis accidunt, expli- Wi “rdo iam poftulat, vt Symptomata, qu* in vtero & ex vtero accidunt,

explicemus.Cum autem ea fint varia &raultiplicia,adeo, vt refte Democritus ad Hippocratem fcripferit , fexcentarum awumnarum , innumerarumque ca- lamitatummulieribus autorem efle vterum , perfpicuitatisgratiSin certas claflcs ea digere¬ mus, & Primo de Symptomatibus, qux foeminis in vtero accidunt, agemus : Secundo dice- rnusde ryraptomatibus,qua5 foeminis circa menftruorum fluxum, & alias ex Vtero euacua- tiones & fluxus contingunttTertio de iis.qu* Virginibus, & omnibus fere foeminis puberibus ex vtero euenire folent.^artb de Syraptothatibus.qux fiunt circa conceptionem. Quinto de lis quxaccidunt gtauidis in geflatione fcstus.Sexto de iis , qua: in partu. Septimo de iis, quae poft partum eueniunt.

SECTIO

Lib. I V. Part. 1 1. Sed. 1. Cap. 1. 4 3

De Symptomatibus , quafcemms in vtero accidunt.

etiam fanguinem fflenftruiim plus , qulm par eft , re¬ tinet , fcd ncc ea intempeties ptoptii imbecillitatem Ttcri efficit. Humida vetd intempetiescum neque fan- guinem , neque femen , neque foetum refle contineat, vtetum debilem leddit Ex quibus manifefturo eua- vAilitat dit , debilitatem vteti ptecipui e frigidi & humida in- viirl jnU. temperie , feu fine , feu cum matetii , calotifque tum infiti , tum influentis defedu , & occultatum qualita¬ tum mutatione dependere , quibus quatto metitd ad¬ ditur laxiot vteti fubftantia.

■ Rimam ergo Symptomatum claflem quod atti¬ net , eotum fcilicet , quae in ipfo vteto accidunt, - --id AHimei Itjfe ipfius vteti , & intet r -

44 Sympt.qu^ .foem.in vtero accidunt.

Lib.I V. Parti 1. Sea. I. Cap. 1 V. 47

& h*c,quod odoiibas varie afficitur.Quomodo aurem adhibituro grauifuo odore prodeft , fed cutn ventri iri

48 De Sympt.qu2e .fcem.in vtero accidunt.

plane iatisfaciant, nec me iliisfatisfaflurum mihi pol- didlum. Cum vero eadem odorata pudendis admo- licetipolTum. Hoc tamen mihi probabile videtur, vte- uentut , dum vterus iis quafi recreatur , fpititus in eo

C A P V T I.

Lib.I V. Parti I. Sed. 1 1. Cap. I. 49

cotiouiyitur , aut dutn alij tritiofi humores ei admi- fed prattetnitutale eft.aut certe fotminatum, qu* otio fcentut , & aliunde prauam qualitatem concipit. Solet funt dedit* , & gul* indulgeot.Jc funt tales foeminat

Lib.l V. Part. I L Se(5t. 1 1. Cap. L &c. 5 1

C^V.^STIO III.

^omodo heus AriHotelu y.de hift.animal.

intettigendm,

Mtnfcs nunc contincntcf , & d^ten fcu confertiin fluere, vt fluxus ide paucis diebus abfoluacur, interdum vero paulatim,ira vt fluxus quandoque intermittar , Sc ira pluribus diebus protrahatur , fupra di£tum : Quod cciam docuifle videtur Ariftotclcs, dum yAe hiji‘.a»im. cap.i. Tcribit : Ua^of , fcu

vt Gaza legit e\iy>.7i , -ni : «3^ fMv*

TfitTW ? ‘TTXeistiii , id eft , cominenter Jit7gulis nunjibtu rarh > vel paucis , menfes fluHfjt : mcnfe verb tertio plerif- ^ue. Quem locum cum ita verterint vulgo, & acccpc- rint,quod paucis mulieribus Angulis menfibus menfes moucancuc , plurimis autem incermifTo vno menfe, id efl, tertio quoque men(e j id vero non folum Galeno atque aliis autortbus, (ed ipA expeciencic repugnet, cum certum fit ^ fcxccntis foeminis vix vnara demum tertio menfc purgari : multum in loco hoc explicando fe torfetunt varias eius interpretationes & concilia- ciones autores qutefitierunc. Albertus Magnus , de ani- malil>Mlf.9.cap.i.umezziz Ariftocelis rententiam,& plu¬ rimas Poeminas fingulis menfibus , paucas tertio quo¬ que purgari feribit j fcd id fine vilius exemplaris Gratci fide. Neque id etiam experientiae refpondet i quafdam tertio faltem menfc purgari. Mercurialis, le^xap.t.& i.de morb.mulier.capA. hoc modo Acifto- tclcm defendere conatur, dum (Patuit, in verfione La¬ tini male vocabulum omilTum cfle , fenfum-

que Arifiotelis hunc efie : paucas mulieres fingulis menlibus aceruatim tc copiose , plurimas autem tertio meqfc aceruatim & copiofius purgari. Verum Meicu- fialcm reprehendit MalTarias , primo , quod vocem switxf^i male reddiderit } cum ew)ix<^% non aceruatim vcl copiofius i fcd contincncer fignificcc. Deinde, quod falfum fit, fui quidem fententia , paucas mulieres fin- gulis menfibus aceruatim , plurimas vero tertio menfc copiofius purgati. Idem Maflarias,vc Atiftotclem a tam . inanifefto errore defenderet , fi modo defendi poflTct, duplicem refppnfionem affert. Prima eft: , fententiam Ariftocelis fuo tempore veritatem habui'fte,quq mulie¬ res moderata viftus ratione vfa: funt, & admodum fo- bti^ vixerunt. Secunda eft, fententiam Ariftotclis ve¬ ram clfc , non de menftruis generaliter , fcd de primi menfiuin eruptione, quas non videtur ita concinenter fingulis mennbus cucnire : cum principio rard eueniac, vt exadPc fingulis menfibus periodum fluxus ifte ob- fetuct. Sed quod ipfc fufpicatur , forc^fle neutram tef- ponfionem difficulcatcm hanc folucre , id omnino ve¬ rum eft. Neque enim ab Hippocrate, vel aliis Phyficis auc Medicis annotatum, olim aliam fluxus mcnftrui ra¬ tionem fuiffe in fceminis , quam nunc -eft:. Quod verA de peimo menfium fluxu hic locus accipiendus fit, fine viia ratione & caufsi dicitur.

Verftm enim veto difputatio potias deveefione, quam de verbis Ariftotelis elTe videtur, Qc proxime ad fenfum Ariftotclis accedit Mercurialis, qui rc<ffc notat, in verfione Latina vocabulum etwtxi^f omiffum efie. Senfus enim in Grateo hic eflc videtur j Rard fcu pau¬ cis fceminis fingulis menfibus concinenter & fine vlla incetmiiTione mcnftruum fluxum fieri , fed id accidere plecifque tertio menfc. Neque dceft huius rei ratio. Cum fecundum anni quadrantes non leuis in humori¬ bus mutatio fiat. Et genuinum hunc effe verborum Ariftotclis fenfum, mox fequentia verba docere viden¬ tur, vbi 7® etwtxt^i explicat per d&piui.Sc xddapm «Sfosi-. ^ purgatione confectinn faiaam,oAi>if nimirum

fit continenter, *«t ^/;py,paulatim fieri docet,eamque

fertim faftacuacuatio paucis diebus, duobus nimirum X>4». Stmert. TomJlL

vcl tribus diebus, abfoluituc } qus veto non continen¬ ter, fcd paulatim fit, in pluccs dies protrahitur. Locus ita (e habet : ixiyr n

HW7 ^ 7^5 Itfdptff ^ymf. ? ^ jtttT ? jj, ftflpa*

M itdhatpeti ^ n aSfut fiapuuiraj «r

Id eft , Facilius ergo agitur cum iis quibus breui tempore, hoc efi, biduo aut triduo projluum,fed cfuibus longum pro¬ trahitur, difficilius : Laborant enim id temporis. Aliis nam¬ que vniuerffim hac purgatio Jit , aliis paulatim. Attamen omnibsts corpus grauatur , quamdiu effiuat humor. Quam explicationem fi quis probare non velit, metuo , ne fle hic nobis accidat, quod faepe accidere folct, vt prajfup- ponamus, magnos viros nihil falfi proferre potuifle, fle in foluendis eorum etroribus fcuftra laboremus. Si enim, quod cuidcncia verborum pen^ pctfuadcic vi¬ detur, Ariftotclis mens eft j concinenter & fingulis mefibus paucas fmminas purgari, plerafquc vero tertio demu menfc, falfum id cft,& experientia aliud docet.

C A P V T II.

ETfi, vc modo di<ftum , menfes primo poft annum .

decimum quartum, nonnullis etiam mox circa duo - ^ decimum naturaliter fluant : tamen obferuatum eft, nonnullis etiam mulco citius fliixiffe.Monftrofum fer^ eft, quod AibertusMagnus, lib.i.Phyf. Afffiot. refert, puellam quandam naram fuiffe, vberibus pendentibus.

tiis puellam , quintum annum agentem , qu* fingulis menfibus modice expurgabetur:6c Ioh Schenckius ex; relatione D.Iacobi Suceri feribie, vxorem Vlrici Ncge- lin, victoris Friburgenfis in Brifgoii, puellam peperiffe, qux ftatim atque quintum annum exegit , menftruo fluxu, coqueordinato laborare capit.EtFcrnclius,/i^.^. pathol.cap.i6. puella» oftauo acatis anno mcnftruaflu- xiffe, refert. Sed hac omnia rara fune *, & procul dubio proueniunce tali corporis conftitutione,qua fanguinis copiam nimiam mature generat & tales pletumque bre- uiorisvita funt: Vndecimo vero aratis anno fluere non ira ratUni cft,& ipfc noui aliquot, quibus id accidit, fcd plerunque cales uint falaces.

C A P V T III.

Be Menfium defeBu ^ fupprefsione»

A Lias circa menfium fluxum varia accidunt Sym* Menfmm ptomata.Et quidetp Cum menfium cuacuatio vteri dtftatu; a^io fic, vt alia asiones, ita & hac a^io fcu cuacuatio vcl tollitur,vel raimutur,vcl nimia eft, vel deprauatuf. Tollitur in menfium dcfctftu & fupprcffioDeJminuicuc in menfium paucicate: angetur in menfium ftillicidio, Aecorum nii^o fluxu : deprauarur cum mcnflcuafunc diflicilia,vtciflfa,inordinata,cardantia, per aliena loca ex- cetnuncui^llld fle fluor muliebris pectiner. Djt quibus ordine dicemus. Et primo quidem accidit intcrduro,vc nonnullis menfes nunquam fluant, e quibus alias fteri- Ics fuiffe, alias etiam conccpiffc compeaum eft , VC cap. pracedente di(ftum : fle cx iis nonnulla integri valetudine fruuncur , alia vitam arumnofam agunt, fle morbis ac fympcomvibus variis vexantur. In prioribus cauffa non eft in vtcro folo , fcd in toto corpore , qualis habitus eft.viraginum , 5: , vc refer¬ tur, etiam Indicarum mulierum, qua nimirum babhu £ 1 coipotis

Lib.IV. Part.II.SealI.Cap.III. 47

Veiy^.caJJidlignedidiBdmm Cretic.koTTMUyCdfioreit Vel ^ . ^ec. diacalami?Tt. Dtich.]. olfuccim^ut.iiih

Drach j. croci Scrup.ij. F.puluis : dofis Drach. j. ciMm.^.ui\. f<gmc ^.yj.facckq.f. F.rotul*.

Exhibentur autem pulucrcs commode c%aqaiscon- Elcfluaria.

ucnientibas^ vino , Vel dccodto cicerum rubrorum. ^ Confbeton.anthos , lauenduU^ melift , hojrag.ana

'^.rad.ruhiatift£ior.ync.].ireos Vnc.fi. melijftjpulcgij Vnc.&^l.cinam\fcefiic.afMgm.ii]. Cum fyr.de artemifid

4rtemJidtrerif7>Mr.af!aM.]fi.cheirilA.^.cmam9miVnc.‘y F. Elea.

De Sympt.qu^ fem.in vtero accidunt

De Sympt.qu^ fem.in vtero accidunt.

Lib. I V. Part. II Sed i I. Cap. V I

ifimcrit iJiniiriiJyriipimyniUmr.an* VncJ; poft petfeiaara alTitionc tunorem ab

De Sympt.qux fem.in vtero accidunt.

74 E>e Symptqu^ fem. in vtero accidunt

70 De Sympt.qu^ fem.iri vtero accidunt.

yermes.

Afcaridci in pudendo muliebri nafci , Hippocrates, lih.iJc morb.mid.(mhtt. Gaccias Lopius.MirM Midict kaimiseap.if- refert, le vidiile, matronam quandam pec vceri collum multicudinem afcaridum magnam cxpuliflc.

lMoU^

Molarum etiam vatia genera 'ex vtero excerni , fuo loco dicetnr.

iKteBinA. . . . .

InteBwa per vuluam difruptam prolapfa fuilTc, feri- bic Bcniucnius, de ahdit.fanat.&morh^caujjiscap.^.

ExternAreieBa» .

Puellam quandam caSianeam in vulus os intrud^(e-> ^ CL^m manibus extrahi non potuerit , ftcrnutaciqn? pipere excitata ciecifle,rcribic SauanaroU, traQ.6,cap.$. rubr.ii. In fmum vrcri murem aliquovfquc penetraffe, fibi rciacum fuilTe, Platerus, traB.^ .praB.idux. -

SECTIO 1 1 1.

T)e Symptomatihm , qua virginibus ef omnibus fere foeminis poji pu¬ bertatem ex vtero euenire folent.

C A P V T I.

J>€ Virginitate,

V M autem primo loco tiferito dicendum fic de iis affedionibus, quas virginibus ex Vtero cueni- re (olent, quasdam de virginitate & (ignis eius ptatmic- tenda videntur. Et fi vero alij etiam pro fua intentio¬ ne virginitatem definire foleant : Medicis tamen virgi¬ nitas eft partium multebiium integritas, a concubitu &: congrclTu vitili non violata..

Quae autem ilU virginibus propria partium mulie¬ brium conftitutio, ac quae virginitatis (igna fine, apud Medicos controuerfum efi. Et primo quidem contro- uertitur, an membrana hymen didla in omnibus virgi¬ nibus reperiatur } Secundo an (anguis in virginibus in primo coitu nccefiarid effundatur ? Tertio an vulu» adfiridkio &: angufiia virginitatis fignum fit i Quartd an lac in mammis apparens corruptx virginitatis li¬ gnum fit?

Q^V^STIO L

hymen virginitatis indicium in omnibus v.irgmihus. appareat^

detur An membrana aliqua detur , quae .virginitatis clau- w- ftrum & nota fit , inter Medicos & Anatomicos con- trouerfum cft.. Maccus Anc. Vlmtis , de vtero muliebr. feB.i.c-y. feribit ,fe a dccimoquarto aetatis anno v(quc fld aetatem virilem continenter & fcduld ftudio Ana-

gratia’ dilTccuifie abortus plures puellares oiflimefires, praeterea qua vel ftatim , aut hebdomade , menfe, fef- quimenfe a partu interiere , diffecuifie fcrniinas vnius, duorum , tdum , quatuor annorum , vfque ad fepten- •nium , neque vnquam huius membranx vcl vcftigium •videre pocuifle jtdquc ideo in iftiusxcatis puellis, non vero adulcioribus fcciffe,nc violationis huius membra- ax vlla cficc fiirpicio. idcoque hymcncra pro pura

fabula,qux ab Arabibus forfan dimanarit, habet. Non negat tamen , in nonnullis puellis reperiri poffc mem f btanam obfidentee» imetiota cunni , fed id prstet nai , turam efle putar. Eodem modo Andt. Laurcniius.fig. I menta clTc , quae de tranfuetsa illa membrani & perf^ I taia fcripfecunt mul-ti, ftatuit , feribitque, fe abortioas * puellas, & triraeftres , & trium , quatuor ,. fex, feptem ‘ annorum virgines diligenter obfetuafle , & fpeciUp ,4 vrcri os internum . v/que inara, iljb.nibil ,* quod tefiftq. ■ 1 ter, inueniffe. Erji quacadfir.talis membranula,,;giq, * ter natura: inftit(itum efle RWiKvi ^ morbum ede in. ganicum in vitiofa conformatione, qui vulgo claufuri vteci app^lattar,- Jq.<a^m feAHntia eii; Ambtolius Pa, rsus , qui ,V(l!.a4,cvjp.4i,.fc, hanc, roqnsbranara in ple- tifque virgiHi^;Otiinis fec^attatis i trimula ad duo¬ decimum feti annum _ftudiqfe.5pq_qifiuiire, repetite veri non potuidc. Columbus quoque fe ter cantura sam inucnifle feribit. R^nc|?jq,iJ«iCfiani'. de tmrb. feCl.i. c/y, 4. feribit, huirrfmodi membtanim imagin*. fiam cife , & ab antiquis tum, McjJ.icis, tum Poetis fi. diam atque.depidlam.

Contra , claridrmi Anatomici;^& Medici eam dati adetunt. Auicennas^ fetibit:

Ante violationem puella; Virginis funt in collo matti- f cis panniculi contexti ex venis & ligamentis fubtilibus - valde, ottisex pmni parte eiqs , quos defttuit violator, !, & currit, quod in eiseft de fanguine. Et Ub.ifen.it, | rx.j.c.io.de mulieribus eft, cui accidunt ,cum violan- ' tur,dolotcsmagni,& proprie cum collum matricis eias f eft ftridlum , & panniculi virginales funt texturre den- Cx , & virga dfuieginantis eft grolfa'. Et Auetroes,»r.i. ^ coleBan.cafi.vlt. Orificium vuluae virginis eft ctifpum,

& ex crifpitudine illa oriuntur ven* minut*, haben¬ tes pelliculam vnam contextam duabus texturis , vua j tendit in longitudinem, & illa eft minor , & altera va- l

dic in latitudinem. Eadem fere cx Auicennfi docet Nh [

col.Flotcntitrus,yermr. iraB.i.cap.y. Et ibid. tralU),. c«p. jo. feribit i Ante deflorationem os matricis eft ve¬ latum panniculo , contexto venis &: arteriis , qua: cum defloratur , rumpitur , & inde fanguis emittitur. Au- ! guft. 1 .de dxir.Dw.c.iS.tcfcct •> Si obftetrix Virginis cur iufdam integritatem manrj veluti explorans , fiuc male- nolentia, fiuc infcici^, flue cafu dum infpicit, pecdidit, | non opinor quem.quam tam ftultd fapete, vt huic pet- iifle aliquid exiftiroet ecia de ipfius corporis fandlitate, quamuis membri illius tntegcicateiara perdita. Et l.C. Scaliget,exere'.i7f.ye3.ir. herbx cuiufdam mentionem facit,fupct qua fi Virgines, qure prefunt pafcuis.fcdeat, aut vrinara reddant,eis perinde rumpi Natur* membra¬ nam, atque ft a vito fuerint vitiata;. Vefalius.quoque, lib,f.decorp.humamfabr.c.tf.tim dariaffitmat.Eandem ■ Faliapius,>;v obfentatiombus Anatomcu,stimutir,ioiiei- que, membranam quandam nerueam.non caineam, im¬ mediati poft «p.lpae adeffe , & claudete finum per tranfuerfum ; non tamen efle integram membranam, fcd in medio perforaram , vc minimus manus digitus fuo apice in adultis facile ingredi poflit. V Vietus , Ub. obfera.ilteia, vniuctfum puellarum genus donatam elle ab initio hac membrani , nulla excepta. Eandem dari docet Coiterus, in tabd.Anat. Platerus, de corp.humani firuBurd. Inter tecentiflimos veto Anaromiz Icriptorcs eam dati ftatuit Adr. Spigelius, qUl , de hiitnam corporu fabrica Ub.S.cap.iS. Icribir, ridendos efle ilios, qui nun¬ quam, poft hos , qui raro admodum inuetiiri , nec nili ptaiter na.turam,exiftimant. Se enim in omnibus, quas fccuitiVirginibus eam dcptehcndiirc,& in publico thea¬ tro ftepenumero demonftratfej&fl defit, id praeter na¬ turam efle, vcl petulanti manu ruptam, vcl ab effluxio¬ ne humorum etofam fuiffe. Hymenem autem mem¬ branam cum carunculis myrtiformibus corruga¬ tam formaro calicis paruae rofe femiexpanfte referre,

& inde fortalfis ab antiquis florem didam , & hinc natam phcafin, deflorare virginem , quod expugnare

De Sympt.qu^ fem.in vtero accidunc.

palliduro & vircfccntcm mutatio , cura vitium Icolos > intumcfcunt, totumque corpus laxum & raolle >CC3 Qc erauitate omnium membrorum » cibi cuadir,ob pituitofotum ac fcroforum humotum abun-

Lib.I V. Part, 1 1. Sea 1 1 1. Cap. II. 83

85

8 8 De Sympt.qu^ fem.in vtero accidunt

hyftctica paflione laborant.fpuma circa os non habent, tnenfibus vitiofis fit fuffocatio Vtetina, etiam fatis gta- vt Epileptici, fed vcluti dotmientes excitantur. Epile- uis iit : tamen id non accidit a mcnftcuo fanguinc,qua. ptici etiam poft patoxyfmum non meminctunt cotum, tenus talis, fed quatenus alios vitiofos humores, inpti- qux circa i^os acciderunt : Hyllericx vero fxpe eo- mis melancholicum admiilum habet, rum, qux circa ipfas didla vel gcfta funt, meminerunt. Qud plures pactes in conienfum trahuntur &

Imd Sc phantafmatibus agitantur hyllericx, quod non aiSciuntur, Sc grauiota fymptomata cxcitanturi& qud fit in Epileplia, vel aliis cognatis affc(9ribus. refpitatio & pulfus magis aboletur, & lipothymia acce-

De Sympt.qusB fem.in vtero accidunt.

Lib. I V. Part. II Seal 1 1. Cap. I V. (

correpte adeo toto corpore refrigerantur, vt a mortuis ruunt; in qtjd repleto corpore , quantum vte vixdifccrm poffinc. Alij refrigerationem iftara agno-* latum acproftioduin extendatur^ tantum in.lor

feone, fcd eam non morbum intemperiei efle ftatuur*, dineabbrcuiattK.t ; .

fed faliem qualitatem mutaura , ideo,quod imem- Anccituetferdalij^icerconvuifionemiietidi peries , que .morbum conftituir , nec cito fiat * nec Autor ljbfi.dft:ft«n1r prefocarionp-»

De Sympt.qu^E fcem. in vtero accidunt.

De Sympt.qu^ fem.in vtero accidunt.

rct. Vero magis confcntancum eft, quod femen qo* parces genitales calefacere poffunt } ferturque vafa fua propria faltem incalcfcit , & maiorema quafdam incidifTc in huncafFcdlum obhauftum vini

Libi V. Parti I. Seft. 1 1 1.Cap. V I I I. 99

hoiafmodi paroryfmos perptflk eft , etfi tum neque, - jut pollice pedis finiftti , neque etiam toto vitoque pede aliquid doloris tum temporis petfenti- fcetct.Qua de caufsi veto poftea in cruribus dolor ex¬ citatus fit.modd expolitura eft. Quibus tertio accedit hoc, quod locus ille in crure ad talem materiam gene¬ randam ineptus eft, neque tumor aliquis , aut cicatrix aliqua , vel quodcunquc Ixfionis , vulneris , puniftio. nis veiligiura in crure apparuit. Quattd idem & hoc petfuadete videtur , quod Epilepticis Sym¬ ptomatibus iunfta fuerint vtetina fymptomata , Sc vteii fuSbcatio.

I. QaoddeSuffoeationehyfteticiprxfagiri folet id etiam de hac Epilefix fpecie dici poteft.

1. Non tamen tam pertinax malum eft, vt veta Epi- leplia.fcd etfi grauiflima habeat accidentia-taraen fi ido¬ nea adhibeantur medicamenta, fzpe ita euanefeunt, vc nunquam redeat.

Vt in reliqui Epilepfii , ita & in hac fpecie duplex eft Curatio., vna in paroxyfino , altera extra paroxy- fmum. Qqx in paroxyfino inftituitur, eo dirigatur, vc vapor ille malignus cbnuulfionum initia excitans dilcu- liaturiextta patoxyfmum id agendum, vc mincta 8c hu- pior,e quo vapor elcuatut , tollatut.prauaque vteci di- fpofitio ex humore corrupto nata corrigatur. %

Quid in paroxifmo Epileptico Medico agendum fir,

'■ hh. i. Icco atleg. ii&atn.

In hac tamen Epilefix fpecie ea fimul adhibenda, quae in fuftbcatione vterini antea funt propofita , & ' proinde vtilifilma hic funt tuta & caftoceum,quaB vtti- que affedioni medentur.

Extra paroxyfinum veto Cura inftituehda eodem plane modo , vt in fuffocatione vterina extra paroxy- fmuro, de' qua cura antea, cap.^.vx & lib. i .1«. dleg. di- dtura fit , ea hic repetere opus non eft.

y. fienU foumit Drach.j. btyonU , fkccim prepv Al/ci 9.«»« Scrup.j.fi. Ufui.beiatr,crmij htm.fripjau^

F.puluis.Dofis Scc.pvel j.fi.cum aq. tilut & fibn^ru vel cum facch. F. Rorolar.

Vel y. fim. agni cafti Voc.j. ligni abis Drach.fi. raiiie. pccoitia , fm. petonit , rifii 9. ana Drach.j. F.puluis.

Rad.fiar^.gary„phpllpcrama.vifii q.fim.pmma, rafur. migida alcis, diSamn. Cretici , ana Drach.j. oj[. de 'C.C. cranijhHm.prap.ana Dcich.6. fiiccini prap.flerccris fauonis , ana Drach.j. pnlu. e/, degemm. diamojch. d. ana g.jfi cinam. Drach.i). betente, materan. melifa , an». Drach.jli. fem. agni cafti, ruta, ana Drach.j, yicch, condi sid pondus omnium. F. Puluis.

Oft. Confern. melijfa , tilia , anthos , lil. connall. radie, condit, fcorzjon, ana Vac.).jpec.diamofcb,d. Drach.j. fem. agni cafti , rad. pceonia , ana Drach.ij. Cum Spr.de ftcechadet.Ek&atiC.

Vel rad pceon.fcorajon. diSamn. albi , ana Vnc.j. faluia, melifa, onaM). galanga, nucis mofih.cttbeb.r.edoar. granor. paradift, ana Vnc.fi. Affunde «9. ItUonKall.cxm vino deftill. & vini , ana 9./!

Stent in infufione 8, diebus , poftea dcftil-

Xlexcitanturifrequemifiimi tamen Sc graullfimi in ca¬ pite, Sc quidem varij. Aliquibus enim cocum caput do¬ let , quibusdam alterum latus , nonnullis cicca ocu¬ los dolor inpcimis percipitur , vc ex fede fua quali erupturi videantur.

'i o o De Sy mpt.quse fem.in vtero accidunt.

fcd^^v^mquc

oIiIT fimplci , fingais ; <> c»™ mordacitate & cipice , & in occipite dolores capitis ei confcnfu Vicfi

Lib.I V. Part.ILSe6l.IIL Cap. X. loi

qu® in hypochondriis pulfant , fune rami in genere diftum, ve faepe dubitetur a Medicis:

102 De Sympt.qu^B fem.in vtero accidunt.

Alias fe prsdicsbat fanam ,& domeftica ncgoti» faris Etfi aiitem omnia, qn* ad menfes ptouocaodos nccef- bcnc pelliciebat. fatia effent, tentarit Hippocrates , non fluxerunt tamen

menfes , fed cum haud multo tempore poft Tixiflet, Frognojlica. mortua eft. Idem Namyfiat, Gotgippi vxorieuenifTe

idemtefcrr, ihidjiph.prcxime Et Alex. Benedidius, fnriw/IiV»; !• Cum hypochondriaca alFcaio lienifque morbi de caw/.rneri.My,. 4. fcribit. Vidua: cuidam, quse

aliis curatu difficiles fint , adhuc grauioces euadunr, flepius prius conceperat , ex abftinentia purgationibus cum vteti affeftus coniunguntut. menfttuis fublatis barbam exortam efle. Cum enim pili

a. Degenerat autem, nifi mature curetur, in melan- ex ignobiliori & excrementitil fanguinis parte gene- choliam , lienis fcitthuro , & alios graues ac periculo- rentur, fi fanguis, qui lingulis menfibus per vterum in fos morbos. fosminis euacuatur, retinetur, & humores vitiofi , qui

cum eo euacuati folent , cum alij in ambitu corporis curntio. "><>'■’' & fynjptomata excitantur.tum etiam incetdum<

quamuis rarius , ex retentis illis excrementis corpus

104 De Sympt.qus fcem. in vtero accidunt.

tUm. c/tt.zo. fcribit , quendam in Ducatu Cliuenli, plutcs adhuc futtus concipiunt , aut pollquaro conar-; artis caitrandi pecora gnatum, filiam fuaro.cum qucn- petunt , poft aliquod temporis interualluio alium ad-

I o6 De Sympt.qu^ fem.in vtero accidunt

If . ConfeB. amygd. d.ptBacior. pwear.auellA

Vcl fiat panis Martius talis.

^C. amygd.d. VncMiypmeAr.piBacior.aueli •d.ana. V nCM.Ibec.diambr.dUmorch.ofra Drac

1 1 o De Sympt.qusE fcrm.in vtero accidunt.

InprimB Y«6 hic vnl« fam thcrmse n«ural« ful- phQtL,bitaminof*. aluminofe, n.trofxad quaa plc- iunque femina: ftctiles tanquam ad afylum confu¬ giunt. Sc quidem fa:pc non fine fcudtu.

” Er catundem plantarum decofto feraente vapores per idonea inftromenta pudendis eicipi poiTunr.

Vel fuffitns fiant J puluetibus aut trochifcis carbo¬ nibus inieais. u ■

LadaiihflyrM.cakmit.be/izjie), ana Drach.ij.fc^»» «4icj,Sccup.j.m»ycWgt.vj. „ .

Cum infafime tragMamha rof.faSla. F.T tocbifci.

Vel 'y:.thtiru,m4iiche)JbenzJ/e),flyrac.calm)U. gummi iuniperjinaDach.\.gMy(/phylIer.fa/!taUcitri)/.cma)nmh «»nDtach.C.MJfemSctup.j.F.puluis.

Peffi fiant i fol.metcutialis , & matricari* recenter «ontufis.

Vel 'if. mastiche), flyrae. limid.ana Vnc.&.fil. melijfa, nepethe, merettrid. anji Dath.pgarycphyhr. nue. tnojch. «3« Dtach.fi. rW. Setup, fi. cera alba ^.f.?.pz(iu-

Poft balnea Sc fiiffitos peflinis & vmbilici regio inungatur oleis & linimentis vterinis.

Vt ‘^.cUheirini Vac.6.deSHl.maicran.Scmf.).garyo- phyllor.Saap.&.nHC.mfch.expr. Ouch.]. flyrac.liq. 3.1). rabethi, mofchi, aua gt.vj. cera paru/n, F.Linimentum.

Vel balneo egtella dimidia hoti in ledto decumbat, & faccuium infta: magnitudinis ventri imponat, e me- lifra,calaraintha,menhta,aut roatticaria paratum Sc vino conQietfnm. _ - _

Tandem emplaftra perinasi 8: lumborum regioni ap¬ plicentur , qu* gellentuc continuo , vei fingulis nodli- bus; vfque ad, vltimaro , qua inenfes erumpere folenr, feptimanaro.

Vt IflSampl.mairicali) Vnc.].flyrM.liqHid. gummi ca- ranna,ana Dtach. i]. galliamofchataDxiciiS. el.garyc- phyll. Scmp.fi.nucMcfch.expreJf. Dtach. j. Mifc.cum d. cheirine F.empiaftrum.

Si vtetus fit nimis lubricus Sc laxus , abftergendus clyftcribus ex fucco mercurialis cum meile. Deinde balnea, pefli , fuffitus Sc alia topica adftringeniia Sc ro¬ borantia vfutoentur.

De fterilitxte ai Temfta, dr raro Concepti.

INterdum accidit , vt quidem feminae non fint pia- S/oi/i, .

nS Heriles , tardius tamen , quam par ell , aut ratius '<»;». * concipiant. Nonnulla: enim , etfi nubant , tamen non Hatim concipiunt, fed obferuatum , nonnullas demum fexto , ieptimo , oftauo, vel etiam decimo aut duodecimo anno concepiiTe j deinde alix funt , quie quidem ilatim concipiunt , fed poH primum patrum non mox iterum, fed poft aliquot annorum intcrualla,

Sc rarilllmS concipiunt.

' Quod autem nonnuilx tardius concipiunt ,' caulTa C«j; ell primb xtas. Cum enim plerumque femine con¬ ceptioni aptx fint poft annum 14. , aut certe poftquam menfes fluere cospetunt , nifi ex morbosa conftitutio. ne diutius fubfiftant ; fi virgines ance ili ud tempus nu¬ bant, non concipiunt. Deinde idem accidit , fi viriola aliqua dilpofitio fit in vtero vel femine. Tunc enim feminx non concipiunt , antequam ea vel xtacis pro- greflu a nacurd , vel arte Sc medicamentis corrigantur, qua fublati, poftea concipere incipiunt. Nonnunquam etiam euenit , vt etfi femina fic fatis fana videatur, quia tamen vteri Sc feminis eius conftitutio virili fe¬ mini non refpondet , nec conueniens eft , non conci¬ pit, donec progreflu xtacis ea conftitutio in aliam mu-

Quod vero qux femel conceperunt , poftea ratius pariant , fit etiam primd ratione xtacis. Si enim vir¬ gines nimis adhuc teneilx nubant, plerunque diflicul- tet patiunt , Sc pattu difficili vietus Sc ptxcipuS oS eius debile yaldS redditur. Idem accidit Sc feminis, qux iam adultiores nubunt. Cum enim iis aftluxu fanguinis menfttui vtetus debito modo non fit hume- Slatus , aut non concipiunt , aut tard concipiunt. De¬ inde idem ex moibosa conftitutione euenit. Quibus

I I 6 De Sympt.qu$ foem.in vtero accidunt.

conceptionis , quam natiuitatis foteft i cum rora cor- pedes duos cum dimidio, barba etiam long^ prsedicusi poris natura a conceptione peudear. Er fi qui in No- Tertius , qui in nuptiis Ducis Bauari* integre armatus uilunio in lucem eduntur , plerumque vo<np« funt , ac & in artocreate occultatus in menCam appofitus fuir, rar6 vitales, qui in Eclipfibus, Epilcpfia: obnoiij : cur & rupto artocreate erumpens, ftrido gladio in mensa fi iifdem temporibus conceptio fiat, iidem morbi oriri faltans, fpediatoribus rifum & admirationem excitauir. non poflint ? Qu» autem debilitationis fcetus cau fla Contra monte rupto olim oraculi iu (Tu , Orcfliscor- efle p6llir, facile patebit, fi & parentis & matris natura pus refoflum feptem cubicorum fuifle traditur. Efrub diligenter confiderctur. Vt enim rfeferunt fua femina Claudio Imperatore quidam robuftiflimus hominum plantae , & ve Saluatot ait , mala arbor non fert fru- noucm ptfdum & totidem vniciarum ex Arabia adue- ^usborios: ita ex mal5a(Fc£tis parentibus fortes liberi 6tus eft. Et noftd aetate fuit quidam procerus homo fperati non poflunt.Confulcretur itaque bene Reipub. Antonius , in aula Ducis Btunfuiccnfis, cuius fccleton , & pofteritatt , fi Se homines iufta aetate vxores duce- in Academia Heimaeftadiana afleciutur, Etante annos r<»nr . A” niiberenc . & aui moibo aliOUO aifcdli fuht, non ita multos Polonus ouidam (rrandis fl-arnr»» fni».

Lib.I V.Part.1 1.Sea I V.Cap.V II. 1 1 7

/m- habailTe obrcruatnm. Sic brachiis eribus vcl pluribus fedmortuum; cui inreftinacum omento per rmbili- vt & natos fuilTc , ex lul. Obfc- cumcxvcmrepropendcbancjinuoluta&tcdtamcm-

quente, Lycofthene , & louiano Poncano patet. Di- branis iis, quibus vafavmbilicalia inuoluuntur. Marce gitosin manibus & pedibus icnosfuilTe, fxpe obferua- toto geftationis tempore «egta tempus confuctum pt*- fura , & M. Curiatij ex patritia filias duas ob id fcdi- uertit partus. Quod confirmationis vitium etiam ab gitas cppeliatas , & Volcatium fcdigitnm , Plinius, miaginationcortuhabuit.Matricnimquotidicobocu- ffdtitrtti.hifier.liliAX.eap.4i.tcfcn.ht^uctam Arclar® los erat cotum illud , quod cx abdomine fcu ventre vifum , cut in vttoquc pede, feptem inerant digiti , in bobus cuifcctatur , inceftina nempe , famen , ventri- vttaquemanu digici fex ,fctibitFr. Vallcriola ,/;A4. culus, vifcera. ImprelCt igitur h.tc imaginatio illi; thferu,!. Venimm quoque numerum confuctum non quod in vcero gerebatur , ita vt mifer infims exu femper obfccuari , fcd nunc plurcs,nunc potiores effe, pendula cx vmbilico monftearec. Et vicina quaedani aliquando duplicem etiam ordinem dentium fuiffe, mea ance annos non multos , cum grauida vidifiec ia- obfetuatumcft. nium fuis madaci caput fecuri diuidencem, filium

, Eorum vero , qui diftortos inuerfos pedes & genuit , cui maxilla vtraque,& os ad nares ac palatum

manus habent, paffim exempla obuiafunt. Connexio eodem mbdo diuifa erant. Infantes intctdum nafei, th/l, etiam fatp^ praeter naturam vitiofa. Noui hic^Viri cu- labia diuifa , qux leporina appellant , habentes, paffim iufdam do£li liberos , qui omnes in manu vna digitos notum eil.Ec plurimos alios huiufmodi errores in con- dnos connexos habent. Quod etiam n<cui alia qui- formatione in Vcero fieri, fcetufque pofiea calla vicia bufdam liberis a matribus imprimantur , notifiimum habentes nafei , nemo ignorat.

Libi V. Partii. Sedi V.Cap. V 1 1 1. 1 2 1

124 De Sy m pt.quse fem.in vtero accidunt.

^ I^rerdum mol* eicaionetn dyfcntetia praecedit; Extra quoque huius generis medicamenta vliirpandaj

utMcaidamfmminaepoft tres vel quatuor annos Exempli gratia, Clyfter talis fiat: -idiSctc(ctiM\li(xdcsJ,l’A dcgc!i^mm.cap.7.& lo. lnym,t,anfti,hch.rvi.lmgt,maVDc.e.afm

IS in dvfenteriam periculolam iilcidit.Sc poftea mo- Dtach.ij. fol. rute ,falnne , ertemijie , diaemni , puUg.

■ • . . . -J — - 1— matricarie, ena U j. fi. fambuci , chametueL me MS.

Jem.fcam^. lini , ana Vnc.B. Coq.in aq.f.

Ura eiecit, aegtamque tandem iugulauit.

fem. fanu^. Imi , ana V nc.u. t^oq.in aq.l.

ruratio Co\.%. ^.yeUiiere fure, Vnc.j. trochifi. alhandal.

Sctap.6.ol.rutacci,chtirm,ana\nc.jB.f.Cly(tot..

Tutilfimum vero fiietit , prxcauere , ne foerama Ex magmate veto, a quo Clyfter paratus eft. Cata-

De Sympt.qusE fem.in vtero accidunt.

2 8 De Sympt.qu^ fem.in vtero accidunt.

td formandum foetum retinetur , & propterea Alia vero , qax ab Autoribus recenfentur , r um orificia per cotyledones ad va(a vmbilicalia certa & firma funt » nec in omnibus apparentia j i

130 De Sympt.qu^E foem.in vtero accidunt. 1

Mtui Primo interdum morbi acuti , vt febres ardentes, fia. t.cap.17. Ptoliiti etiam hanc quatftionero traflant ^ trmii^ra. pleuritis , angina , & vifccrum inflammationes gra- Horatius Augcnius , de mt. curandi fer fmg.mijf. tota uidas inuadunt. De quo Hippocrates , 1. aWa- Jfo-e W.tf. & Ioh. Baptifta Syluaticus, ««r.Sj. Rem

lierem grauidam morbe ijmpimi acute ccrrifitfemichftm. hic omnem breuitcr complciftemur. Duos autem Nam ,%t Galenus , ia ro»»». explicat , huc acutus cum cafusquillio hac complebitur , ^timd cum gtauida

Lib.T V. Part. 1 1. Sed. V. Cap. 1 1 1. 1 3 1

cortspt* , « ab aliis Medicis pro defpetata telifla:, quater (angainem tnififfe, eamquecoDualuiffe , & fi¬ liam (anum pepetilTe.Ec P. Sal. Diuerfus, de af.pariic.

r4p.aa.referr,fe aliquando venatfetaiooem etiam co¬ piose faaam in vltimo menfe , inftante pattus tem¬ pore , dumVtero gerens ardenti confliflareturfebre, plutiinoque abundaret fanguine , tentalTe , & hinc re-

roiflionem febris Sc partus accelerationem fpetaflc , & vttumque ea fanguinis milfione confccutura , ftetura- que & matrem vni periclitantem folo hoc remedio fclualTe. Et fitfane , vtvena fefli in eiufmodi febribus abortus accidat : is tamen , fi Indicationes & conditio¬ nes ante diftae obferuatae fuerint, non veoxfeaioui, fed eiolentiae morbi.imputandus erit, qui etiam fine Vensfeaiojie fieri poluiflet. Intetim neceffaruira pro matttrfetuanda auxilium i Medico non fuit omifliim. Si veto Medicus ipfe metuat , Venafeftione inftituta abortum futurum , nullo mOdo Vena fecanda , nec vc mater fetuetur foetus perdendus j cum incertum fit, an, fi abortus fequatut , mater fetuati polEt ; cum abortus accedens morbum acutura non lcuct,fed augeat, vires¬ que magis deiiciat. Cum autem non facile fitdclmite, an in grauidi tantum fanguinis fuperfit , vt eius parte aliqua carere pollit foetus in vtero nutticndus,oranino hic cautione opus eft , Sc omnes circurollantiae^diligen-

tcr perpendenda: funt. Et cum poftremis menfibus co- piofiore alimento indigeat foetus , quam ptimis,tutius eft , vt primis , qu^m vltimis menfibus inftituaiut Ve-

Altcrum vero cafum quod attinet , etiam circa fe¬ brem in gtauidis fanguinem mittere , interdum non folum tutum , fed & vtile ac neceflatium cll ; cura ob- feruatum fit, quafdam fmminas, quae copiofo (anguine abundant , abortum pari t abortum vero praecaucri , fi circa quartum vel quintum menfem fanguis iis mitta¬ tur, ficut eius rei exemplum habet Amat. Lufitanus, centum. & plura recitat Marcellus Donatus,

de hifi.med. 1 6. Scribit etiam P. Salius

Diuetfus , de affeB.pmic.cap.tt. ad praeferuandas mu¬ lieres ab abortu, quae in hunc incurrant, ob multitudi¬ nem & copiam fanguinis fcEtum fuifocantis, nullum validius remedium excogitari polle Venaefeiaione,qua ipfe plurimas ab abottu,in quem fiequenter incidetant, praeleiuitit.

Et omnino fi gtauidis febre acuta laborantibus ve- naiti fecate licet , vt modo rationibus & experientia monftratum,mult6tutius id fieri poteft in gcaaidis,quae febre non laborant ; quia vires non folum magis con- ftanr,(ed etiam copiofius nutrimentum,quo ftetui quo¬ que alendo fatisfiat , exhibere licet : ac ptopterea nullo modo ex fubtrafto fanguine fcetus laedetur, fed potius melius inde habebit, vt qui cius copia ance pene fuffo-

verd vfus oftendit , nihil ex his elfe perpetuum ,alias-

que potiores obferuationes adhibendas efle , ad quas <«4 ImVa.

dirigi curantis confilium debeat. Intetell enim , non e .

qux stas fit, neque quid in corpore intus geratur,

fed qus#ires fint. Ergo fi iupenis imbecillus ell , auc

(i mulier , qus gtauida non eft , parum valet , mald /ixn ♦*»*/• I fanguis emittitur. Emoritur enim vis,fi qus fupetetat, — I

& hoc modo erepta eft. At firmus puer ,& tobuftus , j

fenex , & gtauida mulier valens , tutd cutantut.Maxi- tA xime tamen in his Medicus impetitus falli poteft, quia.-^/vAi^ fere minus roboris illis statibus fubeft. Mulicrlquc U (jjr-- r

prsgnanti poil curationem quoque viribus opus cft> " » i

non cantum ad fe., fed etiam ad p^ttum fullinendum.

Non quicquid aut intentionem animi, aut piuden- . _

tiam exigit, protinus faciendum eft : cum prateipua in ^ ,

hoc ars nt, qus non annos numeret , neque conce-^^it^

ptionem folavn videat , fed vites artimet , & ex eo coi-

ligat, poffic necne rupereiTe , quod vel puerum , vel i\ JP

fenem, vcl in vna muliere duo corpora fibiul ruftincat.''^*^^

aiffu, .

avaESTio III.

Angr/tuidas purgare liceat ? j||4

Purgantia, prjefectim fortio,ra , gtauidis fine pe culo non exhiberi, certum eft. Etenim cum Natura

purgante irritata ad expellendum pharmacum & Im- ^ p, Pm I

mores infurgat', facile etiam hic natura? conatus ad ^

VtcrumpcrucnirepofTec,fcciufqucvnaexirudi.Prae-

tcrea cum medicamenta purgantia magnam humorum j[i^\

rurbaiionem efficiant , facili ea vfque ad foetum per- V

cingere , cum alias putgancia fortiora aduerfas C(3r- ^ |

porinodro qualitates obtineant, ab iis facile fcetus laedi polTcr. Ideoque non facile exhibenda funt.Qui- bus autem in morbis, 8c quando exhibenda fint docce Hippocrates , dum 4.s*pW.i. feribit : PrAgnantes jur¬ gabis, fi materia turgeat, ijuadrimefires , & v/^uead Jeptmum menfem ; fed has pardus. Minore

graadm

Nec huic fentemix , in viroque cafu , obftacalle- gatus aphorifmus Hippocratis. Cum enim , vtredlc in cmm. Galenus id explicat , aphorifmus hic Venae- fcdlionem in grauida prohibeat , quia Vcnsefetaii^ne alimentum fcetui fubttahatur : fi venaefedtio in graui- dis ita tnfiicuatur, vt fufficiens alimentum fastui relin¬ quatur , periculum abortus iam nullum amplius me- tuenijum. Aphorifmus veto illc tantum eft incelligcn-

iphorlfmo patpc , neque in omnibus morbis , neque quouis tempore , ied omnino cauce & religiosi in prae¬ gnantibus purgationem efic inftinnendam.Prim^ enim non in quouis m.orbo , fed acuto faltem , & dum res in dubio eft, purgantia exhibere licet. Nam fi morbus nihil periculi coniundtum habeat , per purgantia ma¬ ter 5cfccrus in periculum non coniiciendi. Contra fi morbus defpcratus fit , purganria non exhibeuda v nc quam ipfe morbus interemit , purgans exhibitum' ne- cafle dicatur. Si ver6 materia in acuto moibo, turgeat, purgantia exhibere licet. Hoc enim modo periculum, quod ex tu - :4-— - «r- — r . - «.

dus de iis grauidis , quibus , fi vena aperiatur , necef- farium fcetui alimentum fubtraherciur , quales funt, qu« fanguine non abundant t His enim ccfi parum fanguinis faltem cuacuatetur , tamen tequ^ facili fonui tum alimentum fubtrahi poffec , ac fi alij fce- , qu* fanguine abundat , multum fanguinis

detraherctiL.

l^S^gi^crgo deVensefe^ionein grauidis Celfus, Ith.i.cap.io. hoc modo fccibit : Antiqui primam vlci- mamque statem fuftinerc non pofle hoc auxilij genus iudicabant , petfuafctantque fibi mulierem grauidam, <iu« ita curata effet , abortum efic facturam. Poftea

quia turgens materia du ^ ^

facile fequituc, fine maiore perturbatione purgatio perficitur , quod non fieret , (i materia quieta & fixsr efier. Deinde non quouis tempore purgantia grauidis propinare fas eft , fed ab initio quarti menfis ad finem rexti,feu feptimi initium. Vc enim rcnelH fcuftus, (quo fimili Galenus , in comm. alleg. aphmfin* vtitur , ) \ pri¬ mi generatione infirmis pediculis continentur , atque ideo facile decidunt , fi quando ventus vehemencioc cos concuflcric : ira etiam ligamenta, quibus foetus V ceto cohsrec, primis menfibus imbecilliora funt , coa- licufque infirmior. £c rurfum ficut fcuAus , vbi ad maturitatem pecuenerinc, ijjoTitc fui & fine vi vlliex- icrni decidunt : ita etiam cum fcetus vltimis menfibus iam grandior fit , & ad exitum properet , facili in caufsieflcpofiuntputgantia , vt foetus ante tempus exccudacur. Qui de caafsi ex , qux fepcinmm men¬ fem iatp attigerunt , minus tuto , quam qux propiores funt quarto , purgantur , cum feptimo menfe fi partus non accidit , moueci tamen a talibus cauffis foetus pofiit» Commodiffimi vec6 Jnftiiuicui in grauidis purgatio,

Lib I V. Part.1 1. Sea.V. Cap i V. 133

Q^ftioncm \eih in fp«cie propofitam quod attinet, roulittcm grauidam acuto morbo corripi plerumque lethale elTe, in principio huius capitis ejt Hippocrate didum i cura in iis & matet & fcetus periclitetur , & vttumque fernare f*pe difficile fit. Cenfent igitur nonnulli, cum & mater & fcetus ratb fimul feruati poffint,confiiltum efle, vt matri porius , quitu foetui pro(piciatur,& cum matri plerumque fine damno foe¬ tus luccutti non t)offit,manue id Sciendum efleumb pratftandum , vt fatus ftatim eiiciatut , quim poftea.

De Symftomttibus , qut f rimis gejlatioms menfi- bus gttuidis, tedduat.

VT vero iara in fpecie de affeSionibus prstcr ni- tutam,qurE grauidis accidunt.dicamus,&: qui tar tione amoueri poffint , doceamus , funt es omnino mults & varis,& alis quidem primis,alis mediis.alis

134 De Sympt.Grauid.prim.Menr.

l)oncs,arcnam,cinctc$,& animalia vijiaappctunt.Ma- Idcoquc vt Vomiras talis fiftatitr , tmccria tum irem fuam cammaros fluuiatiles crudos comedilTc excitans cuacuanda, &• poftea vcntricnlus roboran-

Lib. I V. Part II. Sea.V. Cap V.

ritur<iue turbandbus,qui vaporum-adfccnfas fit par- Tcrci& rntecdam grauidis.molefbe fuhfcqufl:

Lib IV.Part.IL Sed.V. Cap V 1 1.

debilior fiat. Accidit autem hoc , vel quia femen , c quo fetus formatui,debilius eft,Ycl ob alimenti,quo nutritur,pcnuriamaut prauitatem. Penuria alimenti accidit i],ob morbum aliquem matris , inediam vel

prauiras itidem i matris morbis & vitiosi corporis conftirutionc dependet, atque hinc' accidit,vtin^ns variis morbis & ipfe cor£ipiatur|, de quo plura infra Je6l^^.€ap,i dicentur.

Cognofeituf autem foetum in Vtcro debilem elTe, primo/i manlmas, qua: antea turgidas eiant, fubit^ extenuentur, & lac copiollim velaquoflim fiindant. Dc quo Hippocrates,;, apher.^^. fum per-

ditHYA^ik r/tarnmA extenuantur. Accidltque hoc ob ali¬ menti in venis Vceri mammarumque communibus inopiam. Ec iC.aphor. 38. Si mulieri Vtera gerenti

Mulieri gemines ferenti Jf altera mamma extenuetur^ al~

ta efi, marem ; fi vere finifira tfceminam abortione exclu‘ dit. Si lac copiose c mammis effluat , de quo Hippo¬ crates, MuUeri fatum gerenti ft lac e mammis

r«w, nominant : quod quianoflris Mulieribus in pu»crutn,feu firequenti vfu eft , & ab iis cum fumirur , rum extra vmbilico& vcntriimponitur,eiusdcfcriptioncmhic '

mcismofchat€tmach,caryepJ:^llor. cinam.zin~ tib. albi, eubebar.^anor. paraSfi, zedoar, ana Vnc.j .i5. gaUngaDi2ch.v],Jl.tilia,tumcu ana herbar.fat- uia iferpilU ,fcenic, verbent , laueni. ana Vnc.ii].wf«- thacrifp. Vnc.\\.rad.pa:on, & fem.eiufd.vifit q.decrefi.

J)4 celUna | lymedulLpanis tritic. Vnc.vj.

Herba & radices incidantur minutim j aromata vero crafliufcule puluerifcntur , panifque medulla in fruftulaconfringacur; quo fado omnia coaimifc.& afFufis vinimalmumenfur. iiy. in vafc fictili vitreato probe claufo, ne quid cxfjjirer, fepeliantur incclli vinaria fub terram , ften eque ibi in digeftione per fcptim.3. Deinde die prsced. antequam hxccterrd

tbj. His in mortario prius probe contiifis , Sc in vi» rreo vel virreaco vafe aliquo mundo collocatis af¬ funde at^.ref. alb.fi. bugloJJ'.ana Vnc. viij. Stent in in- , , fuf.perhot. xxiiij. lam v-ero riufus accipe hordeiger^ minantis tosli,Maltz.,^y hoc in mortario groflb mo¬ do confringe, illique fuperaffunde ay fragor, lilij con- uall. ana V nc. vij. Stent etiam fimul in alio vafe in infuf. per hor.14. Tandem amygdalas ininfufionc liantes exadl^ tcrito,&: cum aquis, quibus immadu^- re,diligentcrfubigito>quo fado&: hordeum toftum aquis luis inhifitm huic amygdalogaLe iungico , ac in olia fimul omnia ftudiose -permifccto. Quod fi aquarum amygdalis & hordeo luperinfiilarum quan¬ titas commiftioni non fiiffeccrit, dc vinomaluatico.

De foetus debilitate

erorum ptaparacionem CmjiTinorabro vclfuctt)Ciydon,P. CatAtqucTi

Lisfctfide aliquibus nihilin nltiim pEofuiire,eamhoclo- im proponere volui.

: i.vel ij.fi foemina vet territa, itorc affeda fiici:ir,aut ei fan- c tormina ventris fcnlerir. c cumini in aqua mellis co- .ftus propinetur, ich.j. margarit.prAf>, Drach.fi. jmara^difriibinit 4/74<crup.j. iamom.ligm aloeSfChbeb. rajkr^t 9fckScm^,]»ftcclo.in aq.raf, &

cere,nucemolch. garyophyllis fiat ,&:vcnt

Vcl)5£- ol.myrtim,cydon.m(ifiickff}.4na Vnc poctftidfSiAC4cttJfoU 'Armeti.fl.rof.ndj.balauft, fa fanral ,i;itrw,af}a Dtach.j.C:er<e q.f.F.Vngu.

Vel ^L.£alang(t.Ync>&.nHc.moJch,maciSi fa holi <tArm,nucsuprej[. hdmtjl.fmg. drac. ana t maftich.Udam ana Vnc.fi.rA«m Drach.ij.^«7») Drach.j. terebinth.f^eneuDtachA^.pieis nauali

F. Emplaftmm.

otificij latioris reple. lisin- 'Ophyllis , cinam. nuce mof- poftea iterum impone amyg- at S. S. S. Tandem dmnibus

X praetereundus ploratus ftu vagitus vteri enim Ariftoteles , j.de hiftor.anim.cap. i o.fi:i cem non emitti i fcetu>anteqiiam egreditur.^

SECTIO V L De Sym^tomatihm , qii& circa par¬ tum accidunt.

C A p. I.

^ De Partu in genere.

facie ad podicem matds conuersd nafei. Contra- riumverS rarius fien,cxitufque hic longe ficilior cft. idcoque etiam hoc femper fuadetur , vt in omni partu praeternaturali in meliorem dirigendo hoc ob- feruetuc , vt facies infantis matris dorfo obuertatur. Quod opus fanc admiratione dignum & captu intcl* Icdus humani maius eft , feribirque ea de re ipfc Ga¬ lenus, i$.tie vfttpart. cap. 7. Alio extra partum tem- , pore omni os vtcri ita clauditur , vt ne fpecilli quidc cufpidcm in matricis collum queas immincrcjin pat- tubus verb integrum animal illuc egreditur , & os

146 De sympt.quse fcem. in vtero accidunt.

_ _ _ — >P ptolatimplaceH-

jn ab acetabulis fiue cotyledonibus abftraxifle !L fepataffe. Abiltado autem hepate vterinp , necejlarii) moritur fmtus. Eandem hiftoriam prolixius repetit ^ _ m. cbfmM. st-

tmu Cauflas Externas quod attinet , primo nobi? oc-

currit frigidior aer , poft calidum & humidiun praei.

' pui, qui in vtcrumadmifTuSj&ipfumvtetum fodere

fi itritare, ac ipfi fetui npeere ppteft. De qup H>PPP- crates , }. icph. 11. Siit»lintlis%mu& fluuiafd Mtc- femfrerit , V^erficcHnt & a^mlomum , mtdims , tjuibm fartu/ in-Dtr inciiit , tjuaui/ caufti abortiunt &t. Naiq vtgalepusjiucomm.expljcat, cprppta per hyemena hoc eft, tepidamac clementem.humida Sc mol. iia& lare&aa initio fecile ad intimas vfque fuipartes ambientis nos aeris verni ftipidfetem admirtunt, Quo fit.vt partus, qui longo iam temppre aeris tepo- fi& clementia adlupuerpnt.veHetnentius ^ frigore percellantur Sc offendantur,

■ Aftrolpgi non fine caufsa Mc addunt malignos Si.- demm adlpedtus, quos n41^ alia apparete caufsi ma. tiifefta ftequetes interdii abortus ip grauidis fequun. tur, quod propterea partus indatis indicium habetur. Cibus fi copiofusfitjfcetum' fuffbcare ppteft, fi fibm- exiguus,dc fbetui alimentum fubttahitur,& tpater de. bilitatur ; fi ptauus ac mali fucci , praqum quttimen- fum fetui fuggetit, ob quod is debilitatur, vel etiam emoritur. Cibi quoque aperientes ?£ medicamentofi tenui (cvtemtnSc fetum ftimulaip pofiunt. Eadem potus ratiocft, Calidiorenipi&vtero& fetui intemperiem Vitiofam imprimit, menfefque mouet j popiofus pj, lorem vteti Sc foetus fuffocat,

ViitU/fr Vigilia nimiafpititns exhauriunt, Somnus nimius fmntu. calorem hehetat. Sed iftacauffa taro tantam vim ha¬ bent , vt abortum excitare poflint, iSuntie ^ Euacuatio nimia per aluum, vomitum, quo depur,

" gationes pertinfnt, abof tum excitant, c«m quod ali¬ mentum fetui fubtrahuntjtdm quod in vniuerfo cor¬ pore humores icfpiritus exagitant, qui motus fecil^ pd vtetum & fetum etiam peruenire poteft,tum quod in purgantibus fortioribus maligna qualitas & vterfi ^ fetum offendit, idque praecipue fit ante quartum menfem,&poftfeptimam,deqopfupra,yeff, j,c. j, ^uafi.i.Angrauiiasfurgurt liceat, diadm. Sanguinis vero per vteti venas Sc haemorrhoides effluxus ni¬ mius fcEtui alimentum fubtrahit, praecipue fi is gran-. dior fit i contra nimia repletio Sc Hanguinis abundan¬ tia fetum interdum fuffocat, Sc abpctum excitat, Dum enim maipr fanguinis copiaad vtetum confluit, quimafetu abfumi poffit, circa vteti venas cumu. latur,naturaraque grauat,vnde velmenfium fluxus ex. citatur, qui vt fatus fimul excludatutmccafione prae- bet,vclfi retineatur, calorem Sc fetum copia fuffocat. Motus corporis quicunque nimius Sc violentus Ha/sv ^ famm excutere potcft,vtlaltus, quo modo ^faltria iuiii. - apud Hippocratem conceptum excuflit , geftatio aiiy eleuatip grauis ponderis, lapfus, cutfus, in equo aiiy curru fuCcutienteveaio,percuffio ventris ac dorfi,, abdominis compteffio,tiiflis magna, vomitus,ftetnu- catio, conuulfiones. Venetis vfus immoderatus ; qii^ vel mufculos abdominis comprimendo , vpl ligamen¬ ta, quibus fatus vtero anneftitur, rumpendo, vtetum agitando, velvafa vmbilicalia rumpendo, cuius reie- xemplum habet G. Fabricius , cent. z. chf. 50. vel vte¬ tum Sc fatum agitando, abortus caiiffa effe poffunt. f«. ■ Hem prsftant animi pathemata,ini,tertot?Tnetus, titeaata- fina: IpiritustinbandoSc agitando, velcalotemlufto- cando abortus cauffa effe folent.

Res verb non neceffarib occurrentes quod attinet, aborturo excitant partim alimentum fatui fubtrahen- do, vt venae fedrio, purgatio, inedia , partim fpiriras Sc humores turbando & cuip expultricem in matre ex¬

citando , tum foetum in

vel ligamenta, quibus fatus vtero cohaeret, rumpen¬ do, quarum iam ante de motu Sc inanitione fesba eft mentio, vel alio modo fatum tnoucndo, quod itidem pneftant motu?. violentus , medicamenta maligna Sc venenata, quocunque modo adhibita , inprimis qu» fetum excutere valent, Sc ixffSxia diimnfnt, qualia funt, afa fetida , caftoreum, mytrha. Et quse extra va. riis modis adhibentiu , vt opopanax, galbanum , am- mpniacum, fulphur , vngufo ini fumtus , colocyn¬ this, tuta, cuciimet fyluefttis, fel vaccinum, carapho- ta-Ffetida item, qiue inter cauflas iftas facile primas pbtinent.Atque inprimis fetor candelarum extinife- tum.quem etiam equabus fetum excutere feobfei- nafle, vir nobilis fide dignus mihi retulit. Sumit hic gccafionem ftagilitatem hominis deplorandi Plinius, ’ 7. hifi. nat, caf,y. dum ita feibit : Mif trit, inquit, at^ue etiam f udet afiimantem', judm fit friuola anima- tmmfuferbijfimi erige, cumflerumque aiertm caujfa fiat fdera lucernarum extinOu. fiu principii/ nafiuntur Ty¬ ranni, hi/ carnifex animu/. Tu, emi corpori/ viribut fidic, tu mi fortuna munera an>piexari/,& te ne alumnum qui¬ dem eiut exiftima/,f (4 partum : tu , cuiu/ femper in -ui- (boriaefimen/,tuqui te Deum credit, aliquo fuecelf» tumens, tanti perire potui fii : atque etiam hqdie minoris, potet quantulo ferpenti/ i£iu/ dente ; aut etiam , vt Ana¬ creon Poeta, acino vua pajfa , vt Fabius Senator Prator , in laElit haufiu vno filofirangulatu/. Is demum frofeH» vitam aqua lance penfitabit . qui femper fragilitatis hu¬ mana memor fuerit. fla:'c Plinius.Tadem etiam venena, , quae Sc matri Sc fetui nocent,abottu excitare poffunt.

Hoc loco mirabilis abortus firequentis liiftoria non praetereunda.eiulque caufla inquircnda,Foemina qua:, dain honefta , tempetiimento fanguineo , Sc corporo ivrdezf, ptimiSm filium grandiufculum laboriose eni¬ xa eft, poftea verfi fepties abortiit, Sc quod mirum,eN, fi diuetfis temporibus, Sc nunc breuiore, nunc lon¬ giore 4 conceptu temporis fpario.-nimirum nunc fe¬ cundo, nunc tertio, imb etiam quarto Sc quinto ab. prtiret : tamen omnes aborriui eiufdem magnitudinis fuerunt, pollicis articulum fere aquantes , membro, ram tamen delineationem exhibentes , Sc vafa vmbi. licaliainftar fili ffibtilis albi. Poft fingulos vetb abor. eus fanguis laudabilis Sc copiofus effluxit. Pmn verfi gtauida effer . vomitionibus enormibus femper info-

Caufta quae fUerit, non ita feilc diftu eft. Hoc quidem puto effe probabile, cauffam primariam tot abortuum effe fanguinis materni, 4 quo, vt altero generationis

fatus fumit, ihopiamSc defciftiim. Cauilam aurem, cur fanguis ifte in formatione fatus defuerit, reddere difficillimum eft. Etenim fanguis in corpore non defiiit, quod matris conftirutio fongui- ncai Sc copiofus fanguinis laudabilis poft partum ttu. xus docent. Qur ergo ille ad fecum formandum & augendum npnperuenerit, quasftio prima eft: altera, cur natura cOpccprum, quem perficere non pociierir , non citius reiteerit; tectiai' cur tot abortus diueifis menfibus &dli femper eiufdem magnitudinis fiietint.

Primam quaeftionem quod attinet , poffet quidem alicui in mentem venire, in primo partu, qui lAorio» fus fuit, Sc forfan violenta lecundin.T cxtrldrione ori¬ ficia venarum in vtero callofa fiida fuiffe,vt poftea.vbi item concepit, fanguis ad foetus formationchi affluere non potuerit. Verum vix fieri potuit.vt omnes pariter. Vcnjein vtero cicatricem vel callum obduxerint. Si verb aliquae faltemfalua:'fint, conceptps fieri poteft , cum compertum fit, vt ex fiiperioribus, Sc Ft. Rouffe- to patet, mulietcs.qu* hydatides in vtero habuerunt, aut peffum contra veeri procidentiam geftirunt, imb Iceleton fetus mortui in vtero habuerunt, nihilonii- nus conceprlfe. Praterea fluxus fanguinis copiofus, qui

148 De Sympt.qujEfoem invtero accidunt.

conftitntio diligenter perpendenda, & fxplethora, cacochytnia vel morbus aliquis inugnis in toto , & ptxcipueinvtetoadfit, is debito modo amouendus. Etinprimis ii abortus accidat ob nitfaiam fanguinis copiam, fanguinemante conceptionem fefta in cu¬ bito veni imminuere vtile eft ; Im6 li & poft conce- prionera eo abundet , metuendumque fit, ne ob co-

menfevena in brachio aperienda, languifque im-

Si vetb ob cacochymiara, Sc quod frequentet acci¬ dit , ob pituitofos & frigidos humores, quibus vteri

Vel e/, n/ie. myrtini, mn/Uchiit. cydon. tmt vnc. ij. mtntht vnc. j. bdcU. aceta difal. flyracu Uijiiid. aita Dtach. ij. al. mu. mafch. exprejf. Dtach.j. cera <j. f. F.Vnguentum.

Vel thuris , maftich. ana Drach. ij. r4<i. tormentill. Dtach. )&.fanial. ama. Drach. j.j!. raf rtthr. .Drach. 8. hoUArmen. Dtach. ij. /4»^. drac. Drach. j. al. cydait. mentha , cera ana ij. f. F. Vng.

Ex iildem etiam addendo picem naualem,tefinam, colophoniam, fieri polTunt Emplaftra. ■

In manu geftet grauida, vel vmbilico apponat ma- gnetem; brachio alliget & fub alis geftet lapidem a-

i^o De Sympt, qu^ fcem.in vtero accidunt

156 De Sympr.qu^ fcem in vtei-b.accidunt.

CAPVT VII. X)c Fartu nuUi,& Famiv vter

-15S De Sympt. qux foem.in vtero accidunt

‘oflem pcnieniflfinc» ftupidus mirarccur:at tandem erumpentibus inregcis tibiarum oflibus , pofteriori- bufquc caiuati® frementis, majiifcftc deprehendit, caipfa reliquias efle foetus illias,quemmuUec ea an¬ te annum peperifle debebat, Vnde vchcipcntiotc ad¬ miratione c^tqs,dccojaiones , lotutas , &vnguent«, qua potuit, folertia, pco viceris profundiffiini mundi- ficapione ciffipeationeque femper adhibuit, donep il- jud,focmin4 pihil vitra cQnquercnte,per fefe ad cprir folidationem properare animaduertir. Ibicicacrifa- tionhquam vpcarit,,inuigilans , muliccenj eam omni¬ no perfanauit. (^ai pofthag plures fuperftcs fiiic an¬ nos, ap rcdeijntibus in ordinem naturalem menftrui.s purgationibus,feUciterquoquepofteapaeiumviuum pmxa clTc fertur.

Et RoulTetuSjs/^ ctf,feB,^,cap.^.hi(}.6.\n fub- urbiis Sullianis ad Ligerim , Margaritam Preuoft,Pc- tri Doreci molitoris vxorem ,<;um manifefto grauida piret,& tamen tempore partus ^niti non potuiflet, in grauiffimuni incidilTc morbum fcribir,vt tandem ven¬ ter adeb e;;tendcrctur propter fcccum &ipilusruni- pasputtefeentes, vt pr?ercc totius abdominis tumo¬ rem ,o^auo nonove menfe circa regionem vmbiiici pecilliaris tumor vald^ elatus, obortus Ut , firrdlis abfcelTiu molU rubro , vt iam ad apertionem maturus videretur. Quare abfceirus hicanno 1550. die naci- uitatis Ghrifti,ab Ithierip Gallometo , eius loci Chi- rurgo,cauterio a<f>uaU apertus fuit, qui puris incredi¬ bilem quantitatem fcucellis exemit : altero veib die, cum vulneri^ rationem clfet habiturus, qualcfnamcf- fent pili,qui circa vuluus confpiciebantur , inquirere voluit,quaic fegtus caput iamputrcrcens elTe reperit> quod tum per vulnus dilatatum extraxit cura reliqu? cadaucds parte, quod filiam fiulfe agnitum •’ atrariien breui temporis ipacioconualuic, Hanc poU moitem Dorcti mariti rurfus alccri nupfilTe , & circicep annos adliucviginti feprem,corporc fano,fuperiiixiire,d:de- mumando ijyy.dmiThcca periille refert. Verum ipfa vt nccpnusyicanecpoftmodumvtcrogcftauit.

Idem, )W. refert, illufirilTimam PrincipilTam ex Ppurbonia ftirpe , vidilTe iuuenculam a^gtocam , p4'- Jidam , proftiatis viribus, tumentem, tantifque do¬ loribus diuexatam,,ita vt nec quis morbus eflet» no(^ ceretur, nec fpesylla falucis fupereflet. Quare mifeti- cordia mota Princeps , eam obftetricibus infpicieu- dam tradidilPe , qu2E etiam rem vti fe habebat, pate¬ fecerunt : aegro.tam nimirqm , quae virgo cenleba- tur , foemm adultum , & i longo tempor»morw tuum ac putridum vtero gcftare , ita vt o(ra vtero perforaro , ad lawis vmbilici conCpicercncur : ex quo loco Principe ^rrefenre oiEx aliquot extrada fuilTc, copiofiilime-Rctidifiimo pure emanante, feribit ,& breui tempore mulierem ilUm fnilTe affed^u illo peir

. Et Maudt.CprdaeuSjCdw»». I .rtd lih.u Rijipocrat.de morb. mnl.ttxt 1 1. feribit; Mulierem quandam^^^nftir cam fcetum odtimeftrcm gerentem, dum ad forum vr- bis Sacricslaris mandallet feyi$. , e ferocienti equp ejeuiTam fiuirc,& in faxum pr^grande , hoc eft-, eius angulum , ad vrubilici regionem impegifiej& jrcafu ^o integrum diem obmutuilTe , fcnfu mo^cuque pri- yacam. Perendie prchendilTc cam acutam febru^,,& fomitatam quidem fa:uioribus fymptomatibus.Nam:» que ammo liquiire,vomuiire,demaire. Repuigata illa itaque ex pra;fcripco Medicorum aliquocies,ac iterata igninis detraaione,& caeteris fumptis & admotis, ■ quxfebrilcmaeftum inftingerciH, & f^iguinis intus lacen tis vitupcrniciofam rctundercnt,trigefimp poftr ea die,rcmifIioribus fymptomaris quibufquc, fccunr dum Vtnbilicupii tumorem quendam, magnitudir''’ Vt minimum ilunus conaufefe" ’■ ’ '

ruptOifosdam fani ' ’

particulis carnis fequcntf- us ipfiuscrlTaffuftillatimcffltt- ib hinc mehfc, vicere conclu-

xiffe. Decimo tanden

Similem hiftoriam cx relatione D. Felicis Platcri, Do£f. Cafp Bauhinus , in appenSee ad Roujfetum, , re- Cenfet,de Concubind cuiufdam Sacerdotis in Zupf— .fingen,Helufcia: pago. Barbara Fhirera nominati, qus cum tertio grauida & partui vicina eifet , per

ciatibus perlenfic,neqiie camenjpcpcrie,{ed exado .illo tempore , ceflantibus conatibus , quamuis diu poftea «gra permaneret , tandem in ventre illius, paulo fupra vmbiiiciim, vcfica qiUTdam nucis iuglan- dis magnitudine erupit, qus cum illi maximos do¬ lores ptr teiduum caulTaret, tandem ipsi admodum rogante , a muliei.e quadam fubula pcrcufa , & difm-r pta fuit, adaperta » admodamque propter ven¬ tris tumoretu 4ilacata , mox fefciculus foetiun conti¬ nens apparyit,qui poftquam i Chirurgo, loanne BurgifiOjBremgartenfi, deliberatione primum dilir genticum obftetricibus habiti , approbantibus lin¬ gulis , parte aliqua dilfcdus elTct , fartus cubitus prominens in confpedum fe dedit, quem cura fort fice ad id parata artipuilTet , integrum fcetura, fcd fe-r miputridura, artificiose per foramen illud extraxit,

fcetus extraheretur, parumper defecerat. Dcin alio adhibito Chirurgo Bmgenfi , candela cer?a accensi, & foramini nonnihil indica , pqftoa etiam manibus in

liendilfcnt, vulnus cmplartiis , ligaturifque curandob trium feptimanarum Ipatio integre confolidarunt. Mulierque i partu redc& decenteti vti alias fieri fo- fec, purgata, ab unno i jS z, quo hicc fida fune, ad an¬ ni 1 j S4.diera 14, Augufti ,, quo cxftihda primum eftj adhuc vixir,mifere tamenafflida vquoj ventrem fef- ciis inuolucum & fufpenfumab eo cempore,quo hsec -pafla fuic,gcftare deinceps coada fuerit.

Io. Langius,. tom. 1. epifl, jp. feribit, fosminam quandam , cum fcetum viuum vtero geftarec, & tcn>- pus parcus appeteret, vbeia eius prius turgidaladis ' aquofi .rorcmaduifre,ac decrcuiftc i nec puerum in vtero fubfiliifte,quae figna foetum mortuum cefta- bantur.Tandei;n fcecusin matrice computruit. Cu¬ jus de cruribus & cerebello ofTa denigrata , & carie pbfua,cummulierobintcftini exulceracionem alui profliiidp laboraret, tandem anno decimo , uon per vulua: o.fti,um,fc4 per anum ea.cxcrcuit-Mulier tamen diu adhuc fuperftes manfit.

Similes feetus mortui per aluura excreti hiftoi- rias rcccnfencMarfilius Cagnatus, variar.ob/erHMb.jf. ^

Marcellus Donatus ^dehi^or.wed.mird 12. cum lono eciani foetus mortui dig.itoru los excreuiffe foeminam,maiara.verb oiTa, ti

candemque fecundo '

magnitudinis idille , coque

primecetur , aeque ab omni accidente kbecaiueua- liifc.

./Eg^iusdo Hprtoghe,^p//li«I<i dd M-nthidm Cor- nacet»^ refert i fceminam quahdaria annis duodecim vtcco gcftaire.feccum mortuum, vel potius fccleron fcBtus mortui, ita manifefte , vt cadu v-nicuique id exr plorare, pbuium fuerit.Cum enim Anno Chrifti 1 5 4«^ menfe MarciOf.conccpifict , & omnia fignafelicis impragnaqonis adellent , foecui ' *' '

menfe fe

.e fefe m

1 6 X Dc/ S.y,mpt,q u^fcem. in. vtero accid u nt.

appUcirtiuffi, &contiinulpqbi admoneri, 'iJque ad etiam, puerperae k frigido aere defcndend*,&in le- pattes emolliendas ,& tumorem impediendum: ipfi dio diutios detinendae , ne Vtemsab colxdatut, & ..•,X4tinn,n.4ore11,.infidehar:intcTdnmilibaf. Ob- tormina, iufrbcatiovrerina, & alia fvmototnata e».

i64 E>e Sympt. qux foem.in vtero- accidunt.

Lib.IV.Part.II.Sea.VII. Cap.I. 167

SECTIO VII.

J)e Regimine puerperarum , ^ afe- Bionthus p. n. ^u& poji partum 'ijs accidunt..

De Regimine puerperarum.

fofet. Interdum tamen ' fubfi'(tit, dc cpo enf .fiij. dicetur. Vbi veto & foetus in lucem editus, & ftcundinaextraftaeft , puetpera in ledlum compo¬ nenda , eiufque vires , quK in partus laboribus deiea* funt, cibis idoneis &.quicte , quie ipfis vulgi, &qni- dcm Sacrarum literarum auaoriiate reae conceditur^ reficienda: , neque ante finem fex fepiimanarum facile ad labores confactos admittenda:. Equidan obferua- tum , fcemiuas quafdam , nulla puerperij habiti ra- jtione, ad confueta opera reuertifle : Ac CailiusRho- diginus , ul. 1 8. mtiq. leti. cap. ti.Sc alii ex Poflido- nio referunt, Vitumquendam Maflilieniem inercede conduxilTe viros 3c mulieres , qui agtum fuum fode- tent. Ex his vna coepit ieutire dolores partus : reliao 'ergo opere, abiit paolifpet extra agtum, emifsoque fce- tu,tcdiitadlabotero, ne mercedi quid decerperetur: dc cum Dominus agti'viderct,quod penfum difficul¬ ter foluetet laboris , nelciens , quid ei accidillct , inter- togauit,quid illi elTet ; cognita caufsi numetauit illi 'pretium, iufsltque abite. Illa autem furopto puerq, la¬

mi vel leraine coriandri. In noftris regionibus com- modilEmus potus eft ceteuifia. Poras amem pri¬ mis diebus non valdd frigidus exhibeatur , ciiro tormi¬ na facile excitet , fed quodammodo tepidus. In cibo autem & potu mediocritas obferuanda , nec d magnd euacuarione llatim ad plenum viaum properandum, nec mulierculis imperitis concedendum , vt fiibitb ci¬ bo & potit nimio puerperas impleant & farciant ; cim vires deiea® magnam cibi copiam coquere non poffihts' Poftea vero fetilim alimenta augenda.

Arceatur omnis fttepitus & clamor, ne quies pocr- petatum tutbetiit, & fpiritus agitentur. Im6 ipfa: puer- petsE , non multum , pticipue altd voce, loquantur, ne humores & fpiritus ad partes fuperiotes moneantur , & purgatio poft panum' impediatur. Pdft vel circa vige- fimiim diem , & poftquam purgatio lochioruni peta- aa eft, vt iterum c leao furgant, ipfis concedatur ; alids enim , & fi nimis cito i leao furgant, venter flatibus repletur , Sc tormina excitantur. Ad vires t.amen puer¬ perae hic rcipiciendura: aliicenim fine damno citius c leao furgnnt, aliae ob virium debilitatem diutius in eo morati coguntur.

• AfFeaus animi nimij , tettor,moeror, ita,rifus & gau¬ dium nimium vitandi j cura humores agitent , & vt in pattem aliquam decumbant , facile in caulTa cife pof-

Vtiis, qua: infantes fuos laaare nolunt, vel non polfimt , purgationes poft partum copiofius fluant, fan- guinlfqiic impetus a mammis auertatur , danda opera; qui de caufsd etiam repellentia fub axillis adhibenda, vnguentura feilicet tofaceum , aut cerotum fantalinum aceto dillblutum , dc ipfis mammis Cataplafina c farbid fabar, orobi , cum oxymely te miftis imponendum , auc mammse fouendx decocto foLmenthae, ancchi,api),vel folia contufa ei imponenda.

Antequam puerpera iterum domo cgteditut, & fefe. ad confiteta munia accingit , balneo vtatur , vt Ibrdcs ill* , quas in puerperio contraxit , abluantur', & totius

" oris partes toborentur. In balnei aqud coqui poD

i68 De Sympt.qusE fcem. in vtero accidunt.

iple feras. Cum autem fubllftic Secunr :1 fimdo vteri adharct, vcl li ab eolibciafit, ci inftar piis conneftitut. Et quidem Sc- a detincf ut.vel os vteri claufum cft , vcl pateq

Quod fi nec hoc modo eiiciatut Secundina, medi¬ camenta Sccundinam expellentiavfnrpanda, qus ea¬ dem fere funt cum medicamentis fatura mortuum expellentibus. Intet qus vtilis cd inprimis JiClam- tiM Creticus , & d, Ugm Heraclekfecmdimfrtpeiruiti, de quibus fupta.

Vel Ofjmemif.ruhrtU.).

jfa & Coq. in vim Rhenum , &cum hauftu propinetn: ilquia iWaifiauumexfl.lil.alhorum. it.vel. Vel. muionn.cherefol.fuleg.MuU.].fMat M &-femfceitic.artiJittna Drach, (i. rudic. leitijlici, ft- trefelitti ana Drach. iij.

Coq, in aq. pto haullibus duobus.

Vcl fubint, unemif.fuleg. ana M Coq, in aq. communi ad cpnfumpt. mediet.

Coi. Ib. 15. Adde calenti tb.j.t»;» odorati, cinam.

fuluerif.Vrtc.].

Stent in vafc claufo , pofaa colentur, Detutfexta pars pro hauftu mane & vcfpeti.

Vel yL. diBamai Cretici, trochife. de myrrhd, horaeis ana Drach.ll. croci, cafiorei ana Setup.] . F. Puluis.

Vel yi.ariflol.rot. Scrup.ij. myrrha. Setup.]. F. pul-

Rctinentur Secunriinc , vcl quia ni penaces, ac firniitee vteri lateribus colis propter diuturnum partus laborem intii vt Flippocrates , lih- 1 . de morh. mul. habet , fi per vim infentifque conatum ruptus fiietit vmbilicus, vel im¬ petita Obftetriij vmbilicum prscidit , antequam Se¬ cundina ex vtero egrefla fuerit, ant vmbilico abffilTp eum finiftta manu ho finniter t?nuerit:tum enimSe- cupdinam lubricaro vteri facjle furfum trahunt, Tu- pillimum ergo eft. Secundinas ad vmbilico non rcie- care donec, limul exeant, Idedque vt abfque violen¬ tia & hne ruptura ymbilici extrahantur, laborandum, idque vt failius iiat , etiam fternutatio de confilip Hippocratis excitanda. Si tamen nullo modo extra¬ ho fecundins fuccedac,fc<9:io vmbilici etiam non pimis diu differenda , ne in&nti aliquod damnum &

tur,partcm fecundins cohstentcm Blo ligare & puer- f u pets femofi alligare , vel manu obftetricis retinete conuenit , ne in hindum vteri Secundina retrahatur.

^demacciditjfiaerftigidnsincauitatemvteriadmit- tii _ __ _ _ _

titur,vel propter odpres vterus fenfim contrahitur, tum tribus digitis cius capi poteft,bis vel ter vel puerpera terrore vcl timore conciuitur , vcl pro - liquore conueniente exhibitus, pter impatientiam npnin eqfitu permanet, aut eos Vtilis eft&fuccuse foliis leuiftic'

- a prsftat , qui ad fecunditiam excluden- prelTus , & cum Vino Rhenano exhi Vt & Caftoreum cum vino vel

P.Puluis'.’'"”'’'

Commendatur Sctcfficnlorum eranorum fruftilla- — , & in furno exficcatotum puluis quan-

dam iunt neceilarij.

Signa Oiagnofiica.

ilis eft& fuccuse foliis leiiiftici recentibus ex., teuifii ptopi* fcl quater cspan\

Nonnulli inbent p

faili

to tcHiftam effe , oBftetticem !a- vini calidi hauftum fuperbibere.

..jnpoteft. Caulis etiam ob quas tetents fu ^ . .

Ic patefiuntl Accedunt yoftea alia S j^mptomaca, uetifatis , & ,

vt Hippocrates, i.demorh, mulier, fetibit, purgatio, minus , qudm opus, procedit , venter duriis fit , & magnus, ac febris acuta & dolor per totum corpus,& ventris maxira^ partem eam , qua: eft infira vmbili- cum , & gtauitas fit in 'vtero , & tormina , veluti fe¬ tus infit Quibus poftea , vbi fecundina putrefeere ineipit,febi^lccedit,fetor pet illa loca erumpit,&cx vaporibus tetris adfccndetibus naufea,difficultas fp]- »ndi,fuffocatio,lipotliymia,c6nuulfioiics Oriuntur,

Rngmjlki.

I. Cum ergo tot grauia Symptomata ex Secun- '■ datum retentione accidae poflint , patet hinc, non Icue malum effe , fed ex eo puemeta: multum periculi impeiiderci imb fspe ea de cauisi eam mori.

li Salutis autem maior fpes eft , fi , cum Secundina expelli vcl extrahi noii poteft , copioia faniescxvtc- foeilluit. Tunccnimfpes eft, fecundas puttefefas Ycl confumptas fexagelimo die elapfuras.

Vtetgo Secundina retenta ex vtero quamprimum tollatur, danda opera i&rpropterea leniter manibus obftetricis trahenda, fed non tedta, ne fimul vterus fede fua moneatur & excidat , fed in orbem quafi

Vel arifiel. rot.faiint, hyronit , partes arqual.cf- fetle bubulo ac meile Excipiantur.

F.Peffi.

SufStus fiant ex cafpa, nardo, fabina , artemijidpn- egio, diBamno.

Vcl y,. myrrh. caflor.galbam anaVach. fi. opopa- taou, cinam. ana Dtoakj.

Cum mcBe F. Trochifei, qui carbonibus iniiciaa'-

Veifoueatu

'Ti2£.fari,

er deCQifto modo didlarura plaii-

panda, & fternutatio promouci «ftiatur.

' Deinde graueclentiac plun caprre acecnfis , ac fimi lia , qu: vfirrpari iblent , natibus admoi vtero deotfum quafi fugant.

s perdicis &vn in fuffocatione :nda, quae fpirii

lufinor. Vnc.]. pulu.ahftnth.Xnc..&, nfy,,„a , ruta ana Drach. ii]. ;Cum felle taurino & meile Mifce in formam Cataplafmatis.

C^od fi nec hoc modo Secundina excidat , Clyftcr vtetinus iniiciendus ex decoBo Jaluia , artemif. mercu- rial. calamintha,pulegy.

Tandem fi neo manus operd, nec medicamentis expelli Secundina poifit, medicamenta fupputantia in Vtetum inucienda funt,vt in pus mutata par- ticulatim effluat. Ne tamen aliquid incommodi inde excitetur , & vterus exulceretur , detergentia mi- icenda , vel per interualla iniicienda : Et dum ea inii- ciuncut,fimul medicamenta Secundinam expellentia exhibenda.

Vr‘^.rad. malua,lil.albor.anaYnc.\.arifiol. rot.ireos ana Drach. i]./. chamamel.M.6.fem.lini,fceniir.ana Drach.fi. ‘

Coq. in

Col.y. Vnc\v:\jiljimygdJ.\nc. Ync.6.tr£gyptiac. Drach.].

j.vngue.nti Salici

170 De Sympt. qux foem.in vtero accidunt.

eunlforia

medicamenta non negligafttut.

Poftea vfurpentur ea, quse vias laxant & referant, tnm extema,tum interna. Inungatot regio vteti,im6 totus vn^uemit

diahht£,ftng*edmgalUM, quibus addi poflunt mcut. pleum angelict, fpkt,diwnon:i-,\A foueatur venter de^ pofto plantarum fupra,p<irt.i./«S,i.«p. 3. de menfiam fMfprtgimi, propofitatum.

tum apertio,qu* fit in partu difficili ,'vcfciim fecun. dinat violentiCis auelluntut & extrahuntur.

Cognofeitut autem fanguinis nimius fluxus , fi is **»* Bi* grumofoseffluat,&vt didtumyinprimis ex vitibus,-

<!,mfitlech. ret. leagt , iryetr. angeli- quz ffiiritibus exhauftis deliciuntur j quibus accedit «i-m/, arumif. puleg. fahina,caU- cibi feftidium , dolor in hypochondriis, 'cum ventris

conuulfio.

tngmfika

Vt^i.

ei,«MVnc.l!. . . -

numht. ana M. \.jl- tanaceii , chamameli,fimtu

M. ^aigisaw! Drach.ij.

Incidantur {c contundantur craflo modo, ac faecp- )oinfuantur,quiin. aqua calidi codtus ventriinfe- ' iioti& pudendis imponatur. ^ .

Neque inutile fuerit , clyfteres emollientes & la¬ xantes iniicece,& fi iam dies aliquot i partu ptstetie- t . E quibus fecil^ colligere eft , fluxum hunc peti-

iint,purgationcmcxR.habatb.agaricovel.fol. Sens culo non vacare,& inpriniis fi diutius pcrfiftaticum exhibere.qub & vi? laxentur, & humores commo- valde vires deiiciat.'- N ;

uentur. 2. Inptimis verb periculofus eft ifte fanguinis flu-

Vtl^.ra4,til.alb. althu anaVnc,R.arif{el.m. len- xus,fi conuulfio,vel animi deliquium accedar. Qui gtamDach.ij.fel.paneiar.mennrial.althaa anaU-y etiam Hippocratis illud.y.api. 5 j. accommodari po- calamintha,fi. chamamelfambnci ana p.ij./em. Um,foe- Kk. Si muliebri proftimia cenmlfieaM ammidefiSni »«^rec»<i>«Drach,ij. Coq.i»e?/l peruemai,malum. Cdmenim omne animi deliquiuin

Co\.l^. 'Vac.x. el, aneih.lil,alb.a>iaVnc.j. hiera f, per fe malum fit , inprimis malum in hoc affeituf Vnc.fl.ovf.deertaBitaDrach.j.M. F.clyfter. cum fubitam nottem interdum minetur. Quapropter

Pefli quoque menfis prouocantes vtero indi pof- foeminarum tum diligentius habenda eft ratio ,& funt. pulfus ipfaram frequenter adftantibus mulieribus

I Exhibeantur fanguinem fundentia& attenuantia, explorandus , ne dum fomnum fimulant , mors ipfas vtfuccusbortag. &petcofelinicumvino,veldeco- occupet.

ffumradic.graminis,petrofcl.pimpinella:, .. 3. Sanguinis fluxus nimius poft abortum ple-’

Vtyi.radie:aperient.anaX)iKh.'r].betemc.capilC.2. - rumque periculofior eft , quam poft legitimum' endin.fih!emmhtanap.ii./em.a«ifi.fxnicnli,anaS<;t.]. partupi. eicfi-.i-Bjr.cochl.j.Coq.ad reraan.tb j (?. Adde a^.einarn. prach. ij. Syr. de quinque radie. Vnc. iij. Dentur ■Vnc.iij.

Hippocrates, r Je mnliebr, Eryfiimtm primo lenirer vt quod impurum fupcrfiqialitet adh-ttefeit,

Indicaticnes ^ Curatio.

ut, deinde ita ex;

— et,iic aquJ diflblutum .

Jenitet etiam adfpersa farind exhil

Pluta huius generis exftant fupra,pBrr, tap. 6M anguflia vafetum vieri,& pan.t JeH. menr.fupprejftene.

Sifanguistotusad mammas 1

Sanguinis quidem fluxus ttimius,vc (iftatur, indi- c. Caut^ tamen hic agendum . Sr vires aiiid tole- tjdiligenter perpendendui

- o— neque nimis fubitb

iditum, fluxus hic fiftendus,!cum definita quantitas fanguinis t, cuacuandi ita facile definiri non poifit, & fi id,quod

I. fell.u expelli adhuc debet, invteto retineatur, vel ad alias cap.yde partes ruat , inflammationes acaliagrauia malainde excitati poflunt. Primo ergo,& dum fluxus non fupra modum nimius eft, vidlus ratione & lenioribus auxi-' liis,pr?cipuc reuulfotiis,fluxus moderandus , & vis' laxs finnands ac roborands. QiMproptct exhibends — — . — u:_.- — granatorum adlpetfie.

fiA. dicetiu'.

ifidetandui

. fit infhntera lateura, vel nutrici eu traditura. Si enim ipfa Infantem laftabit, non ftati

fcnguinis motus impediendus fed impetus natui ^ ^ ^

prius perpendendus,& videndum , an mammis reple- cibi ex snylo & amygdalis.otyza, Cydonia, conferua tiSjfanguis ad vterum fit reuerfurus.Qjiod fi non fiat, roCtubr.Detur vinum rubrum aqua fertata,vel in qua ’ neceflaria auxilia vfurpanda. maftiche ebullietit,^ilutum. Brachia, manus & digiti

Si ad aliam verb partem fanguis ruat,teuHlfionibus ligentur(noftts foemins ferico rubrovtuntut ) St fti- ' " ■‘habenda ratio,vt<»y?3»f»- pentur. Vtile etiam eft,manus linteo vino calido ma- dido inuoluere. Venter inungatur ol.tofar. & myrtil- lotum. Gucntbituls fub mammis ,8tvttique hypo- _ - . uhondrio, fine fcarificatione applicentur. Hepatis re¬ gioni cataplifma J rof.tubris,bQlo Armeno; & Aq.ro- fac.apponatut.

Quod fi fluxus plane nimius fit , vireTque deiiciat, ' ad fortiora auxilia accedendum. Vtile eft in eiufmodi fanguinis profufionibus cibum copiofius paulo ex-

- - - - fanguinis copia, & cum hibere, non tamen vna vice, fed frequenter potius; '

impctu,poft partum effluit. CuJh autem fecundum cdmhoc modo calpr& fpiritus , qui expulfionem in¬ iturarum diuerfitatem in aliis renninis copiofus vtero adiuuant , ab vtero ad ventriculum auocentut, fanguis fluere folcat, neque copiam gcneteitafecile & vires deiea* inftaurentur.

definiti poflit,advircsrefpiciendum,ifqueprp nimio: Simul exhibenda adfttingentia & fanguinem fi- Sergamt'

haben4ns,qui vites profternituc deiicit. ' ftentia , ntSympus de rcfii ficcis, myrtinut . de portula-

ai, corallior.de fymphyto-, Confiruaref.rubr. radie, ter- Caufa. mentilla, corallia , & eorum magijierinm , holus ,Arme-

X c -- ’“^>C-C.‘rochifiideeharabe,t\mi aq. fragor.porsu-

Immodica autem huius langmnis effluxus cauffa laca, urmentilla , planiaginit.

C A P V T IV.

'imiofipguinU fofi partum ^u-nu.

„11

Lib IV PaTt. n.Sea.Vn.Cap.Vni. 17?

, Coatio »utem iftoram afreaaaraexiis,qu* fupa primo libro didbfiint, patet. Inprimis danda opera, vt humores i capite ad inferiora teuelUntut, & lo> chiotumeuacuatio reda 6at. H*e enim fiteai flu¬ ant, vitiolique illi humores, i quibus illi praui va¬ pores, qui caput laedunt, atolluntut.euacuentut, fyra- ptomata ifta fponte ceffant,

C A P V T VIII,

11

'eri , rJtntris {J> jeium tumm

iNtetdum puerperis' venter ac pedes Sl partu intu- JLmefcunt. Et quidem vteri ac ventris tumor ple¬ rumque accidit ii frigore in vterum incauti immiflb, & interdum tantus excitatur,vt in maiorem molem is aflu^at.quiimpoftremo grauiditatis tempore. Idque Conlobrinfe cuida Case accidifle refert Mauritius Cor- d{us,«ra.5.«d natluh.Hippecr.lixa enim cu

verbo & clamore non^poflet c6ponere,confcftirtilut- texit i leao.gc aliquantifpet ad cmnaculi gradus con, flftens&clamitas.quiddam frigoris in linum pudoris fubite petfenfit8cexhortuit.Hic vtems coepit tumete £c ita diftendi , vt obftettices £c mattonafaffirmatent,

' ventremfupetiore multi grandiorem euafilTe.Curata. tutem fluta Medicis fotu hyHeticodc admota pelle ttcens maflatae ouis, vnaque vino meraciori, Ptatte- tea tumores hi oriuntur, fi foemins, 4um grauida: ef- lent , minus accurati viftus ratione vfs fiint, aut 4ura i partu non latis purgantur, aut poft partum ni¬ mio potu vtuntur. Tunc enim humores vitiofi, prap- Cipue fi in flatus refoluantur, vterum & abdomen at- touunt,ex iifdem etiam ad crura defeendentibus ctu»

m hoc malum, fi or

fiumotibus.boni diaeti & pauciore potu,8c poftquam lochia fluere ceflarinc, conuenien te corporis euacua- tione , tandfmque fomentis humores ifiosSc flatus difeutientibus,

Vc^.fit.eaul!im,chMumel.a>iaq.f’,

Coq. in vino, quo partes foueantur.

Vel yi.fmMfitbar. hordei as» Vnc.ij. chd-

Cum decodlo artemif.F. Cataplafma.

Vel nhfioehij^bmiim, artemif. fi.cluimemtl. hl*-

Coq. pro fomento pedum.

Reliqnapetantut i j.

CAPVT IX,

De •vomitH ,fuxu elui, tlm durme, ^ vrin* ia- continentia fuerf erarum-

fnottu, ^^Vandoque vomitus grauidis molelhis eft.

menftcua,vt e* f.apler. ji. colliget* cft. fiiptefla per vomitum reiici poliunt , edam puer¬ peria fiipprefla eodem modo rciiciuntur. Dum enim Unguini eititus non patet , ad venas maiores ac hepar recutrit,& in cauo eius venas feu copia feu acrimonia aperit,vnde in ventriculum elFunditur, Poteft tamen etiam fieri, vt ex patiendi conatu dc pactu laboriofo rena aliqua eh loci rumpatur.

Vomitus autem, vt Hippocrates, lib. de nat. mulier, fetibit, vtcunque puerperis fupemeniat, gtaue & pe- riculofum malum eft. Quippe fi alimentum excer¬ natur, deficient ad puerperi) purgationem vires , & puerpera indies labelcet magis , dc ladfi deerit com¬ moda materia. Si veri reliqui humores expurgetitur, vereri oportet, ne prae nimia eorum tutbationedc agi¬ tatione febris fubfequatur, Si vero fimguis erumpat, dc rupta vel aperta hepatis vena fuerit,metucdum eft, ne hepar valde refrigeretur, dc hydrops fiiblcquatut. Et cuiufcunque etiam generis fit per vomitum eua- euatio,lochioruiu fluxum fiftere poteft.

Itaque vomitus in puerperis , quicquid etiam eo teiiciatut, ftatim fiftcndus cft, ne huic motui natura adfuefeat , df Jl lochiotum purgatione de- Cftar. ^ J .

preforifenda, cibique fiicilis cofoionis priebendi , at¬ que eJ copia, qii* ventriculum onerare non poffit, ventticuliifquc fimul roborandus, eiufquecodfio da retenttix adiuuanda,de qui te libro tertio defymfta- maiibsa ventriculi ii&ava,

■ Si veri) vitiofi humores teiiciantut, equidem nec is vomitus permittendus : non tamen tamcith fiften- dus,ac qui cft d cibo vel fanguinc : danda veth opera, vt lenibus medicamentis illi abftergantur , ipsilqu* viaad^luum monftretur,

Si veri fanguis vomitu eliciatur , rcuellendus ad, inferiora, fcidkione earum partium dc cucurbitulis ad¬ hibitis, vel etiaiji fedtione vena: in poplite aut talo,fi- mulque lochia prouocanda. Cum vero vena: hic in hepate patefeaiE fint,medicamenta puerperia dc men- les mouentia exhibere non licet ; cxtta.tamen , qu» roenfes prouocant, applicari poflunt. Exhibenda ve- r6 funt ea , quse vim emplafticam dC confoUdandi ha¬ bent. Hippocrates puerperam talem aqua calidd la- uat, ptoculdubio ad temperandum fanguinem, dcv- teri venas , vt pereas fanguis effundatur , dilatandas, Pofteaad dolorem leniendum,& fi quid in hepate ru¬ ptum vel apertum fit , lac afininum quinque vel fep- tem diebus ieiuns mulieri , poftea vaccae nigne , vc- fpeti veri) fefamum tritum exhibet. Cibo autem in¬ terea omnis generis ptoculdubio interdixifle Hippo-

patut, vel vena: nimis repletic fanguinem fecilius fundant.

Eodem modo interdum alui fluxus puerperis mo- leftus, earumque.laborib. partus antea debilitatarum, praicipue fi piterperiorum fluxus , Ifque copiofus, ac¬ cedat, vires deiicit , periculumque minatur , dc fi flu¬ xus diu duret , interdum in dyfenteria aut tenefmum abit.

Peticulofum tamen etiam eft , hunc fluxum ftatim fiftere ; cqm medicamenta, qua: eum fiftunt,fimul lo¬ chia fiftere poflint, nec alias alui fluxus, quibus to¬ tum corpus euacuacur, ftatim fiftere vtile fit.

Itaque fi ex cibo non bene cofto fluxus alui fiat.

iiuiu. -ruu, incodfos dcindigeftos, nunc humores vitiofos,nunc etiam fanguinem ei ciunt, cuius Hippocrates ,,i.de morb.mulier. mentionem fe¬ cit. Cibi crudi dcindigeftiteiiciuntur,ob ventriculi bona dixta puerpera pra:lcrib.enda,venrricululque dcbilitatem,qui vt aliis ob vteri confenfum !^ci fiv roborandus externis medicamentis. Si verb interna ler, ita dc poft partum, ctun omnes qui in eo funt hu- quoque adhibere liceat, ita comparata fint opoitet.vc motes, ^tantut.affici poteft. Vitiofi deinde humo- ventriculumiuuent,Yteto non noceant. SiverbaU) rtrores, fi in locis ventriculo vicinis cumulati fint,fe- fiumotes per aluum euacuentur, videndum, quid hic cile poft partum, quo omnes fere humores in corpore vites ferant. Si enim ftemina fluxd llunc bene toleret, commonentur, ad ventriculum confluunt. Sangni- necviresdeiiciantur,naturanegotium,donectochio- Xiemvetb vomunt , dum puerperia non refte flu- eum fluxus fubijiterit , permittendum. Deinde me- Dan. Senneri, Tom, r 1 1. P a dicamenta

V76 De Sympt.qu^ fcEm.in vtero accidunt.

tes aafint.Tirefque «m permittant, & inptimis ^ iochia non fatis flitant, nullo modo omittenda. 5i vet6 fatis copiose ianguis pet Ytprum effluat , natuts ■totnro negotium committerp , tutiffimum cft.

Etquidem commodiflTime in pede vena aperitur, cum flmmnriochiDrum ptprooueati aut fi venam ape, lire nonficeat, eucutbjtulatfuni featificafione fetno^ tibus Sc fcruribus apppnenfiac funt , quamdiu fcificet

bos , qc ptifani hordeacea , iitre pulli , & fimi-

Cotripiunturde 4iis febribus puerpera:, quas vul- gb iymptomaticas vocant ; cum tamen redtius Comi- tatx dicend* fint , in quibus alicuius ptipatae partis infiammatio, pleurae puta.feucium. hepatis , febri pu- ttidaeco()tinq»coniungitiir. Neque enim lue febres ab infiammptionf di^larumlpartium excitantur; fed

PARS TERTIA.

DE MAMMA RVM

PRiETER NATVRAM

A F F E C T I O N I B V S.

Prooemium.

HLTERFM corporii humani memhrum,qm Fcemina a Viro differt. Mamma fmt. Et fi enim in noiris quihujdam pinguibuj ntel effemi¬ natu etiam pars ea, qua mammis in foemimi rejpondet, 'valde augea¬ tur, tamen nec figura , nec fidfiantia fixminarum mammis fimilis efi, ■ fid vt Arifioteles, i. de hiftor. animal, cap. iufiribit,caro 'vtru

non generatur.Etfi enim Id. Alexand. Benedi^usiihii.i.a.nat.c3.^.n. Cardanus, l\br:.i2..ie Tubtilit. Vefal ius, [ihi.^.dc corp.hum. fabric.cap.iS.eJ?* alij referant, lAros quo fidam in mamm it lac habuiffe:tamen id rarum efi,& contra communem natura ordt- i nem,quo fcemina fitltem liberos, quibus in 'vtero ad formationem incrementum fdnguinem

juppeditarunt,fimili (f familiari Jucco , qui in mammis earum generetur , aliquandiu nutri¬ ant, donec cibos folidiores concoquere poffnt.Vnde Phauorinus, Philofiphus,apud Geliium,\ih. li,. cap.i. mammas fontem fianUiffmum iorporis ,generis humani educatorem , eleganter no¬ minat. Conciliant equidem mamma elegantes fceminis etiam decorem (fi pulchritudinem,qua ad amorem mafculos inuitat,iT inuiSios interdii 'vincit,ficut Galenus^ih.^.it Hippocratis & Plat.decretis cap.<5;eA; Euripide de Menelao firibit,quod,cum ftriPio enfi in Helend,quafi tam occifitrus, ferretur, ybi eam <viderit,fiupore adeo,db pulchritudinem eius, correptus fit,’vt ne tenere qmdem gladium amplius potuerit, fid abiecerit, imo eam exofiulatus fit. Ita enim, in Andiomachc, apud Euripidem,Peleus Menelaum obiurgat :

— — — tfV fiatrovy

Vbi papillas eius afpexti, ftatim Tibi corufcus gladius e manu excidit,

Et proditricis ofculum excepfti canis.

Verum pracipuus finis, oh quem mamma fceminu data firnt^efi laBis pro fotu edito alendo ■ .gpneratio.

Multa autem morbis etiam mamma fiunt obnoxia,(fi ia , ac pracipue circa laffa ac gene- rationem,multa accidunt fimptomata. Interdum enim mamma plane deficiunt , yirilesfal- ' temjuntscontra obfiruatum fominam quadrigeminas mammas habuiffe s interdum nima fiaccida (fi graciles , contra interdum rimis magna JuntTumoribus 'varia corripiuntur s ve¬ na earum nomnunquam obfiruuntur, morbo pilari diEio laborant , •vermiculi (fi lapides in iis generantur, papilla interdum deficmnt,interdum duplices funt, interdum nonpatent,mterdum finduntur, funduntur.

Symptomata Vero, qua circa laEld generationem accidunt,varia funt, Lada defeEius, Lac nimis copiofum,Lac vitiofum,LaEiis concretio,LaEia per aliena loca excretio , Res aliena per mammas excretafvtfangua (fi pus. Prater hac (fi dolor mammis accidit : de quibus omnibta iam ordine agemus.

SECTIO

Lib.IV.Part.m.SeaiCap.r

De tMorhis Mammarum.

Facilius vcrb incrementum r in virginibus prohibetur « quai iampizfens emendatur. Perfici di2t^ obreruaci^Sc mcdicament

i8o De Symptqujefoem.invtero accidunt.

pellentcs , alib sumentes siuonendsc , & contra vt tur enim & patentiores ifto inftramento fiiuit. ven* in nummis aperiantur , calor in mammis exci- Qujavero in iis, quE laiftatc non volunt, vt acp^ji;

tatur , vt fanguis ab eis commodius attrahatur , fo- 'abladationcm , non commodum cft, nouuiu lac Icm- raenta ex aqua tepidi , in qua hcrb* emollientes co- per affluere, affluxus inhibcndris>« lagabfumcndum

i8 2, ] De Oedemate Mammarum

Lib. IV. PartULSeaX Cap.V. 183

i.Tl.arius vero in fuppurarionem , fed pier umque qui alium humorem,(anguincm , bilem, vcl atrabilcm per rcfolutionem terminatur. Interdum etiam, pac- admiftam habet. Nonnulli equidem illum, in quo te fubtiliore diicufsa & crafliore relidba, induratur, partes tenuiores omnes nondum funt abfumpt^iille- ■ gitimum;ciimvcr6 omnes parccs.tenuiorcsabfiimpt^

De Scirrho Mammarum,

curandi etiam ratio fecundum hanc differentiam qua: influxum humorum prohibeant.

nonnihil variat. Vfurpanda nimirum o/, ro/./«c«« & fica.

Legitimum Scirrhum Ciuandi ratio in eo cdnfiftit, lor aliquis adiit , ea in mortario plumbeo agitari pof- vc' vniucrfalibus , quibus opus cft, pra:miflis , & liint , ad coloris mutationem.

i/t aquit puri iegtm erforatd per defec^qn

CAPVT VI.

! horiei , fai>ar. fem. Um , p«/«. £meU am vnc. j.F. Cataplalina.

De Mamnuram gUndulL ferefulu, & fr,

i88 DeSympt.quse fcrm. in vtero accidunt.

Lib.IV.Part.IILSeaL Cap.VHL 189

— - ’ adaehatur , & lac e mammis ab infante commode e)

C A P V T VIII. liigi poffit , hacc vafa & canales hi omnes patet

De Vlceribus & Mulis mammirum. Quod fi non fiat , & quocunque modo' vel ange

Lib.IV. Partili. Seal ICap I.

iqi

tn mcnlcm calices hos rc&c habent ; quod fit > cum aut defunt planc^ aut non latis exleruntut,aut non funt pcrforatz,aut ia vnguenta adhi- finduntur , vt propter dolorem fu£tionem perferte beti folent. Illinantur nimirum papillae oleo cert , vel non poffint : vel vena laftis in mammis non patent; cdix cerem oleo myrtmo repletus imponatur . vel illi- de quibus vitiis modo frteii. diilum : vel

cifiWivngu.depliimio,vz\deiHeiareceitti. quia lac deficit.

mfifluta lanen

Ve^^.feui hircidi VnC. 6. terebimh. Vnc.iij. Mifc. Vel ^.f»»i<tp«p.Dtach. j aixOTimj Dtach. fi. aem- ^hori gt. vj. Mifc. cum pingued. capi Sc f^hgu. ro-

Yel pecnati Vac.\.(i.maHich. Dtaeh.i. tra.

gacanth.pulu. rof ruhr.

:1. prap.^ v. Mile. curo»/. rof.& lil. albor, fit , duro vel

Caufi.

Lac autem deficit , aut paucum eft . vel quia fan- uabde- guisj e quo generari debet , deficit, vel quia vis >»- flSm- A«»7jviii»77Jin in mammis fefe non re£ti habet. Prius cum fanguis in toto corporei

VeL^i.fTif. popul. de plumbo ,poma tburie, boli jlrmeni ana D VclO^.rucll.ouorjju. tum. Mifc.

VeVcancrofaluos contunde, fuccum exprime , & cum coagulo vitulino Sc fiore ladis fuper igne mifc.

■ \iy:.n,ucilag.rem.cpdon.pfylli, ,a^.rof.extr.ana Vnc.j.;«W4 pr£p. cerujpt , mafiich.ana\>t2x\i.^. ol. rof, Vnc.n.MiC: jn mortario plumbeo. F. Vnguentum.

, Vel :y:a»ucilag.fem.cydon.aci.rof.exir.olamygd. dulc.

SeMn in Vnc.fi. ouor. Dtach.ij. vitell. ouor. coii. nura.j.crero. filXijifi, /<//» <!• f- F. Liniment.

Notandum tamen hic , ne Infens mamma admo- a illita abftcrfa,& papilla

generationi fanguinis di- _ ^ icpatis, non generatur; vel abfu-

:ur ii febrili calore,aut aliorum morborum ratione, n ob ieiunia,quod fape accidit, dum ^rauida aut

alui Ili

fubfiftere

: vel etfi fanguis adfit.

lium , quo tempore aut hamotthagia na... tamen is ctalfior fit^, v

pateant , feu propter, obfttuftiones feu callos & cicatrices poft vleera , feirthos , medicamenta, & alias angnllia cauffas. Pofterius euenir , cum etfi fanguis non defit in corpore , vis tamen & calor natiuus mammarum debilis eft , vt fanguinem neque attrahat fufficienter, neque eum coquat & in lac mu-

ueatur.nifi priusVnguenta illitaabfti viho albo, aut aq. roT. abluta fuerint.

Cumvetb fiffura illa non ftatim fai verb matres fuaionem ob acerbiffimum

re non poffint ne ladte mamma nimis tc^ _ ^

ludque in iis coaguletur , hoc artificio praftari po. quamuis fape pariant , omnino lacbe deftitui natui teft,vtlacfme dolore exfugatur, fi nimirumcalix at- liter, id eft infito vitio ; aliis vero poftmorbos, genteus vel ftanneus , fuperiore parte

mamma tefpondens paretur Ifque papiiia voeris re- ternis prouenit , dum nimirui cens maiftat* vacca tegatur , Sc infenti papilla illa dini ftudent , & vel Virgines vaccina fugendaprabeatut. Ita enim papillam filTam incipiunt, vel grauida circa & dolentem ;nec tangit labiis infans , interim tamen menfem, ne <..<i

SECTIO I.

De Symppomatihm mam¬ marum.

poft morbos , vt intrahitur , vel etiam il cauffis ei(- fcEmina pulchritu- lum mamma augeri luintum geftationis s augeantur, remedia refri- i& adfttingentiavel etiam natcptica rnammis it, quo non folum vafa, quibus fanguis ad iit,confttinguntur,fcd &

O s T <iv A M morbos omnes , i^

@ cras feeminatum infeftare folentt abfolui- mus : teftattandem , vt de Symptomatibus, qua iis accidunt, dicamus. Cim autem mammarum proprium officium fit , lac generate , illudque fugen- dum infanti ptabere , hac Tymptomatahlcexplican- da occurmnt ; Ladlis & laiShtionis defeftus , ladlis Uais c abundantia, ladlis vitia 5c concretio , ladlis per alicr

ultura laciat ad languini lans debilis fit ,& fortiter non fugat, nt fitianguinis ad mammas artrodlio. Pot fieri.vt animi pathemata,m(rror,cercor, di les affedlus fangiiinis ad mammas afflu:

I fufficiens ft denique or&fimi- S/fvA.

loca ex.

: , fi aliquod vi-

tio,colotis papillaram muutio,& denique Coiumnne ^ . fi fanguis vel calore febrili , cum aliis partibus fymptoma , .dolor mammarum. De fco , vel ob cauffas euidentes , vel nimias euacua- quibus ordine dicemus. rio„es fanguinifque fluxum abfumptus fit , id

_ _ _ fiicile quoque innotefeir. Si veri fanguis adfit,' '

'fe^ is craffiorfit, cognofeitur id ex ladlis craffi- C A P y T I, tie,& habitu corporis pituitqfo aur melancholico.

Vitiumvero inmammis effe, idque natiuum, docet Se Labia & laliattona defellu. id,quod femper & quoties peperetunt , fcemin* lac

_ . ^ non ^eneranr> mammjcque funt natura nimfS paruje,

drfiSm'' interdum accidit,vt matres & nutrices, etfi rugol* & conttadl^.Si morbi aliqui pta:ceffciut,qui

1 velint . infentes ladlare non poffint. Fit autem mammarum calorem ac conftitutionem naturalem lie- hoc& ladlatio deficit, vel quia papills fefe non dere potutrint , vel medicamenta, ad incrementum

194 De La6tis coagulatione.

i^ilc corguletiir.- Tutius eft , exficcantia & difcu- tiencia antea propofita viurpare.

Si tamen metus fif , ne mamm* ob nimium ladiis aJHmum inflammenmt, omnino repellentibus opus * eft. Itaque_fe/w Uduct , tjymffhet » pjpaueru ^femper- «i»! , vcUataplafmiifa CSC his parata mammis impo-

Vcl urehmth. Aq. mtntht iij. putu.fem. cumini ,ra4ic. ims^mimliAMa Drach. jfii croci Sct.j. ccKi F. Ceratum molle.

Cricui &c Cuminum colloappenla, vtmamitsas at¬ tingant, etiam lac abfumere cteduntur.

Si nihil l-sdis fponte c mammis effluat , neque

modi ladlis concretiones dari, fed vnicam faltera efle puto. Neque enim ferum, coagulatur; & vbi etiam eitta corpus lac’ coagulatur, ferofa pars fcp.iratur. Praeterea non recte fupponitur , eodem modo lac in grumos conuerfi , (icut fanguis in grumos conuerti- tut. Sanguis enim fibras habet , quibus concreicit quee fi eximantur, amplius non conctsiciciqtubus lac deftituitur & nihilominus,. vbi fanguis' e.vafis fuis excidit, & in externo fidgore adferuatur ; ferum a re¬ liqua eius parte iegregatur.

Deinde ipfam cafeatianem ladtis, quam appellant, quod attinet, longe alia ratio mihi videtur cafesysio- nis ladis, qm-e fit l coagulo,quira qux fit in mammis.

Lib. IV. Part. III. Sed. II. Gap. IV. 195

impo^ptur i aut mentha cum butyro caprillo concula. Vcl 5^. Sem. mgelU v. miupanif, q. f.

Cum cereui/ia mifce , & forma cataplaimacis im«

ceiitn traieBerMtn ana vnc^ j. farina lentium , vnc. j. fem. Unii fcenigr. fabar, ana vftc. (?. pingued. gallina, el. Ut. albor, ana q.f F. Cataplalma.

Si tumor fit durior , acetum addi poteft.

Vt fol. mentha, brajjica, furfurum ana M. j.

Coqu. in aceto , & imponantur.

Vel Succi ^ii, fcenigr. caulium , ana vnc. j. aceti

eap. a. refert. Et licet verum, cpigaCtricas venas non. per vtcrum fpargi, fcd hypogafecas: quia tamen epigafi;ric£ vena; ab eodem ramo oriuntur , a quo Kypogaftricae , breuiot longe via ,eft ex mammariis in epigafiricas, cx.cpigaftriis in hypogaftricas atque ex his in vtcrum, & contri, quam a mammaria ad thoracicam , ab hac in hypogaftticam, &: ab hac in

Coq. ad molUhemde contundantur. Poftea adde Pulu.myrrha,ireot ana Drach.ij. croci Drach. j. 0/. ruta vnc.j.rf«f» vnc. j. fi. Mifce. F. Cataplafina.

Vcl^. Farina (entium -, hordei ana vnc. lini,

fcenigr, ana yr^c.&.pulu.fetff. cumini Drach. ij. ,

ltxtrttum'T Ac vtin mammis generatur, ita etiam^pcr ca- * * ' I ji^um Prilias ab infantibus cxfugicur, im6 idi-

quando^iTcopiofius fit , efRuit.R.efett,tam*cn loan. tufuuvfiu, Schcnckius-jtfA,- ff^/«r«,D. Capellae, foeminam quan- dam la£tis dirnidium cyathum cum vrini cminxifie. Et Aijdr.Laufentius, Ub, y.anat.^uafi. ii. fcribit, fc vidille pherperas qu^mpluriiuas per vtcrum tc vefi- cam maximam la6tis copiam excrcuifTc. Per quas au¬ tem vias lac ad vterum feratur , dubium cft. Herique id per confenfum illum yteri& ' mammarum per ve- • nas mammarias & cpigaftricas fieri docent. Aliud tamen placet Andr. Laurentio, dum lib. S. anat.

I I . feribi^ : Folunl feri omtiei ^rMomici , epigajirict

pigafirica enhn vena perferum non ffargititr , fapiuf^He per interiorem Jierni partem excurrit , triangularem muf

lares , d! fundit. Exifiimo itaque per hypo^aftricam & fpermaticam , efua peculiares fitnt vteri vena , 're fuere a^ truncum cau4 / an^uinem ,lac , caterofijue humores •, a trun- co mox in axillarem ; a ^ud thoracica dua injtgnes exorta , pedorales mufculos &glandofum mammarum corpus irri¬ gant. Comrdd thoracicis refluere lac ad axillarem, ab hac

.perhypogajirhum nun^n Iterum, nunc in veficam feratur-, vnde plerumque laSlea fundantur yrina pofl partum. Efl

Verum dubito, an ifta, quam- propoAit Lauren-

Ire^lKjrimumin axillare^ yenam fluere, ab hac in

^ per mammariam infernam, atque obfcrukit &

fiderit CL. Io. Riolanus ,vzlib. 3. aritropdgraph. cap, 3. reftatur , in puerpera rcccris enixa, mammariam in- teinan^epigaftricam crafficic calairro feriproriopa-

*qucnt,vt Andr. Spigelius, ^.dehum.corp.fabr.

Ve rebus alienis per mani/nas excretis,

VT in mammis nihil aliud, quam Igc , fecundum naturam generatur : ita etiam nihil aliud ex iif- dem excerni debet. Accidit tamen , vtres alix prxter

Primb in vlccribns piiS per mamillas eflliiiry*&: emZ1d. \ .

quidem in diuturnis vlceribus facis diu, qui fluxus poftea fanato vicere ceflar. Et ex obferuacit^ibus D.‘

Iohan. Bauhinj Schenckius, i,'rcf«t^ moniali cuidam ,,p«s pci; mammillas ab aliquot annis fluxpfTf. ' 'j

Vei Am cum eadem fuerit vteri albis fluoribus xia,piqculdijbip non verum pus fiiit, fcd illa ipfi materia ,; qux aritpa per vtcrum eua^v^abatur, ,, .

Deinde ohfeF^WCum , fanguinem mcnftmum ftatisf periodis per mammas euacuatum fuillc. Ita aucor eft: ^

Amatus Lufuanus, cem. 2. cur, ii. Mulieri cuidam nobili , cum puerum ladtarec, & menfes longo tem^; pore fiipprefios haberet , per mammas fanguinem illi, effluere cospiffe copiofiflimum , k quo prxtcr fluxio • nis txdium , nuUui^capicis dolorem aut noxam per¬ cipiebat. Fafta/tanaem ex fapKeni pedis fenguinis copiosi cxtfaftione, fanguiiicm illicO rccradum fuif- fe , & mulierem Sb hac feeda affedione liberamm fuiffe. '•“=

pilechMripiws, in annotat, ad cap. i^.lib. 16. Plini j, ‘ ■

■ refertj nobili cuidam fGsminc^ftatocempGirisinter- uallo^fanguihem e Xiniftra maiuma fluere gucratim folicumsquem cum Medicus' ihiprudenter atlftiin- gentibus remediis inhibuifrec,ac recinuiflctjQnaium .inde cancnfm , eoque illam periiire. .

Et Mauuicius-Cordxus , 6. in lib. \, Hippo¬

cratis de muliebr. ex D. Fabri relatione hxc habet; Vi- fi^muliefsAhno iy(S9. Caftclloduniadfuperio- rem porcam habitans , cui menftrna pcc''Wmmx fi- niftrx pajfcl^ itienfibus fingulis tiv.nca copiS pro¬ fluebant , vf^jtuor vel quinque lin^ vel raJAilia _ K-' - ^

imbubinaret inqullkirccque fordldn^ine. EgudcM"*** hiftoriamAmbr. Parxui, 15. ji. ‘refert. Idem Lufitai^iiB , cem. 7. obfernt if$^iarrac , Mulieri cuidami ' qux ian?ter pepererat , quarto vcerum.gcftarec , &

"|)rope partum ageret, ex mamma dextra fanguinem multum fluxifie, reliquam laenam lade nouo, colo-

ftro dido 3 plenam fiiifle, & poftea puerum feliciter pepedlfe , & faluam fuiffe.

Ec Andr. Laurentius . in yinatom, feribit , fe vidif- fe mulieres quafdara, fupprcflis menfibus , fangui- nem ftatisperiodis,ccrerifquc circuitibus per mam¬ marum papillas profudiffe.

Dc fanguinis ad mammas confluxu,fcribitHippo- C'a.ze%,^.aphorifi^o.QHibufcun<jue mulieribus fanguis ad mammas colligitur , furorem f gnifc.it. Scribit tamen Amat. Luficanus, alltg.loco, fe in duabus nobilibus foeminis , altera Luficana,alceii Itala, fanguinem per mammillarun papillas effluere obferuaffe, quarum ta¬ men neutra in furorem aut infaniam dcucnit, fed po¬ tius fanguineex fephena illico milLo refticuca fuit. Verum exiftimo, Hippocratem hoc aphorifmo non loqui dc mcnftruorum fimpreffbrum per mammas e- uacuarione; feddeeo affedu, cum, vt Galenus in comm. habet, plurimus f.nguis feruens per totum

196

De Dolore Mammam

eorpusvagatur.&capiitpracipntpetit, vnde infa- nia oritur. Cuius cum aliqua pars ad mammas conuerr tirar ,Trt loquitur Hippocrates , & pet eas non cua-

tumfanguinisadmampnascopuerfio fatura infania: indicium eft.

Cutatur autem affeftus ifteoommodiffimc fi Sa¬ phena in pede appritnt', atque ita fangulnis impetus, qui prster naturam vetfus fuperiora eft.ad vtemm & partes inferiores teup€etur,vt obfeniatiopes ex Ama¬ to Lufitano modh allarae docent.

Pilos quoque J mammis interduna excerni, fupta, /eS, t.cap. IO. di^um eft.

CAPVT VJ.

pe Colore fafilUrum muuto, ^ dolore.

m.

(jiiod rubet in illis, puUef :ut,mo. befim vai efl,

“ ateraT» «>^r, feuvaiis, vtcruminteiligit;

1 vtf rijvt diaum aliquoties. Se mammanini maximus confenfus iit , fi vterus fefe non bene non habeat , etiam mamms compati , & color ifte papil¬ larum rubeus mutari poteft , 'idquc^quc in virgini¬ bus aemulieribus accidere poteft.

Tandem ve in aliis partibus fenlii taaus prreditis, ^ ita etiam in mammis dolor quandoque excitatur. Or- ma tum vctJrvt in aliis partibus omnibus.ille habet a fo- lutione continui : qus fit itenfione , in mammatum i kais abundantis diftenfione, & infiammationcjvel crolione & vellicatione ab acribus humoribus in cancro & aliis vlceribus.

A qua veto harum cauflarum ortum habeat, fccili ex iphs afFeiftibus co^nofcitur.Et quidem qui i laiftis copia prouenit,miti(hmus eft;grauior,qui ab inflam- matiofteigrauillimus,qui ii cancro.

Tollitur verb commodiljim^.cauflls hifco,& mor¬ bis , a quibus pendet, fublatis , de quo ante didlum. T— - — inlicetaddoloriltniicc 1 - -

. fxApill* in virginibus naturaliter inftat fegi ru- ihflammationevfurpare anodina, ex /affucA ciame-

1 bent , adeo v? nonnulli ftatuant , Colorem il- melo , furtis meiulli cum ol refur. Sc alia , qus in par.

Ium 'jhutatum , ob vteti pum matnmis cpnfen- iiim , virginitatis amilfie. lignum elle. Sed felsb. Equidem in laftanribus liuent, nigricant in feni- bus : tamen , cum & in mulieribus , qu® Venerem expertae func,fa:pe ifte color remaneat ;& ex mor¬ bo etiam mutari polTit : coloris ifta mutatio, pro Cgno virginitatis amiflae haberi non poteft. De quo litibit Hippocrates , 6. epUfiB.y. Si mmmmm pa-

tium externarum dolore cum inflammatione vfutpari folent. In cancro verb ex Vd^.mtcleor.Perficor.(i.w.

Contundantur; & infundantur' id A^.frig.f, vel U3«ct horis iiij. Poftea colentur, & colaturd linteo, Ipm madefiat, & mammae dolenti imponatur, Idqu?

^tipehiec demorbisi^ Symftom^tihas, quibus Mulieres obnoxite Junt^ dWia Junto ; quee in flurimarum commodum fa,ni->

(atem cedunt tDEVSfaxk.

DE

m.--

DE CVRATIONE

I N F A N T I V M

T R ACTAT V S.

P ROOE MI VM.

HTa T I B V s etismjt fiufecuUares morbi JimtyVt HipfocrateSj^.z^^h.i.^. & [ta^Mcetsir Ca/e»ia,t.epid.comin.i.a.ph.i.exj)iicat,immK/afiturmor- horum Jfecies f rimo, fer anni tempora, tfuia Jingulis anni temporibus ^ari} fiunt humores ; ficundb per naturas IS' atates, quia pro naturis atatibus

alia dantur temperamenta , ifi humorum exfuperantia dijfidentypto qua¬ rum reSjpeSiu morborum differantia commutantur. Infrimis nsera infan¬ tes multi morbi infeftare filent, qui etiam'yulgb Infantium morbi nominantur. Cum qui¬ bus tamen ita comparatum efi , 'vt pauci omnino tali natura praditi fint , yt Infantibus pro- frij fint , is filis accidant, .^apropter etiam faSium puto , yt Antiqui eos fiorfim non expli- cauerint,fid inter alios morbos eos recenjuerint: yt Mercurialis fine caufid Medico t antiquos, is maiores noflros accujare ^ideatur,quod partem hanc de Morbis infantium ieiune,imb im¬ prudenter, ifi frigide traCiauerint 3 (fi Rattchinusparum prudenter firipfirit,maioresnoflros mifire de ttiorbis puerorum traffajfi, ytfere fipulta tacuerit partis tftius theoria iS praxis,(fi 'j tantam fuijfi Grecorum, Latinorum,(fi Arabum negligentiam,yt tam praclaram,tamque ne-

ceffariam Medicine PraSrice partem pofieritati traiiandam reliquerint. Iniurid adfici Anti¬ quos, yel id docet, quod Mercurialis (fi alij,qui de hac materid firipferuntfingults pene capi¬ tibus, Grecos, hatinos, (s Arabes allegant. Annon enim de Variolis (fi Morbillis fenpfirunt Arabes ? Annon de hydrocephalo pajpm Greci is Arabes ? Annon de Achoribus,fauis, tined^

I epilepfid,dentitionej)albutie,ranuldfublingud,apthu,exomphalo,aniprocidentia,lumbricts,(fi

alijs plurimis ijdem Greci, Latini (fi Arabes ? Illi ipfi potius accujandi yidentur, quod multos morbos in fitos libros congejferunt , qui adultis non minus familiares Junt,quam infantibus3(fi i in morbis is Jymptomatibus infantium omnia , que de natura is caujfis eorum dici pojjunt,

I afferunt, cum tamen fepe pauce cauffe fint, quas enumerant, que in infantibus locum habent.

1 TAos dabimus operam , yt eos precipue infantium p. n. adfeBus traiiemus,qui infantibus njel

j filis competunt,yel magis familiares fitnt,quales recenfit Hippocrates, dum 3. aph-i^-firibit :

j Paruis iS nuper natis puerulis fiunt oris ylcera, <x>omitiones, tuffes, yigilie,pauores, ymbilici

I inflammationes,aurium humiditatessiS aph.15. Aduentante dentitionis tempore,gtngiuarum

' pruritus,fekres, conuulfiones, alui profluuia, maxime cum caninos edunt, is iss prefirtim , qui

aluo fint duras (fi aph. 16. Ipfis yerb grandiufcults tonfillarum inflammationes , ntertehra- Tum in occipitio introrfurn luxationes, anhelationes , calculi, lumbrici rotundi,afiarides, yer- ruce penfiles, faiyriafrai, ftranguria,ftrume, (fi alia tubercula, precipue yerb aute diSla. De quibus (fi aliis quibufdam iam agemus , rutpote quod quidam filis infantibus competunt,'vt dentitio, (fi que eam comitantur fimptomata, crufta laSiea, (fi Achores : quidam infantibus maxime fiintfamiliares,i(s iis frequentius accidunt,quam aliu etatibt(s,quales fient yariole, morbilli. Infifiant autem hi adfedusp. n. infantes frequentitts, quia ijla etate dijpofitiones Dan.S?nnert. Tom.III. R, 3 peculiareSi

198 De Di^ta Sc Regimine Infantium.

feculiares, adfeSuam iftorum caujfe , mag^ r^igent ^ frufentes Junt , vt in Jpecie pojlea pd^ teVtt, qutepofieain pubertate Cf aliti /etatibui euanejcuut cejjant. Et Iket quidam exjfiu udfeEiibus, quos proponemus , etiam aliti atatibus conueniUnt: tamen in iis hac atate curandis peculiari prudentia opus eftscum infantes non omnia medicamenta , qua adulti , ferre pojfunt. Et quia non filum peculiarem curandi rationem infantes requirunt ,fid aliam longediir tam,qudrnadultioreh etiam de dietd infantium agemus. AtqUeita traUatusifte duabus par¬ tibus dbfiluetur, in quarum prima de 'diatd Infantium in altera de affinibus p, n. eonmdein dicetur. pthgorU tamenhrum adfeciuum pene omnia, qua de-naturaeorum dici pojfunttn jibrafiperiorlbuspropopa%mittemusicau£as quoque 'eas pilem recenfehmus,qua infantibuq propria fint,

. "ft fi mater, qua: cft in re lautsi , & fiiis vberibus pro-

' lemfuamaUt,faltemcarneveruedn5.h*di„a. vV

lina pullis galliriaceis , gallinis Sc caponibus , perdi- Cibus,turdis, ouis, & Cmilibus vefcatur : Verum cum fxpiflime nutrices tenuioris tortunae cibis delicatis non.adfuet® accerfantur, e® i vi£tu confueto non nimis' fubitb tranieant , & qu® cibis minus delicatis adfueta eft , non nimis auide lautiorem fiimat , fcd

paulatim ei adfuelcat; i cibis tamen yaldeintempea :

tatis , vitiofi fucci, nimis lalfis, aut aromatibus vaW conditis femperabftineat. Nonctiam nimiocibofa oneret, fcji firmem cibus, fitim potus ealpcdtct,fatnri., tatem vero nimiam caueat. Vini in adluetis vfus fit moderatus; cirm copiofius fiimptum lac nimis calcfe- ciat. In noflris regionibus cercuifia potus coflue- ^ Vigilias in

Pars Prima.

Pe Diatd d "Kegmme In-> fantium.

C A P V T I.

De nutricis eleltiene,&Diati.

J Iseta infantium Diaci adultoru multiun difprepat. ]Ec prim6 alimt tum quod at ■ . '

n infantes dc

tet,&fiinterdum,duminfontes in

us ad ciborum mafticationem idor p<itcft:,.n

s , non ipftruAi fine , neque etiam quieti funt , no(9:u vigilare opof teat, det operam , vf cibos crudiores concoquere poffint, vt pote quod lomno matutino id gompenfet. Vitam non plane- in vtero materno folo macris fanguinc nutriti lunt, otiofam ^ defidem agat , led -mediocribus laboribus,. Creator rerum fapientiffimusinfantibus de peculiari ■-exerceatur. Animi pathemaranimia vitet, neque do- nutrimento prolpcxit.mamm^fque dedit, in quibus .''tneftici occafipnem irafeendi, vel mcerendi nutrici ianguis ille , qui infenteqi in vtero, nutrinit , edito temer^ pra:bcant j cum ex eiufiuodi animi adfefti^us

eodem iri luce in lac conuertitur , quem infans.pro- lae corrumpatur, indeque infiintes in grauiflimos genitus natune inftin£tu , ftatini c mapunis fugit, morbos coniicianc. A Venere nutrices coco latStatip^

quas propccrea Phauorinus apud Gellium,/#^, iz. nis tempore abftjneant j cum coitus lac corrumpaci,-

€ap.u fontem fandiflimum corporis generis humani ipsique malas qualitates imprimac,&: fi concipiat, nu- educacorcra nominat. Itaque dum de Infantis regi- tcix , infenti qui alitur, id noxium fit, cijm & lac im- ' mine&dixt^agitur,primacuradcNutriccefredc- minuatur, & alienis qualitatibus inficiatur. Aluus bet, qua infencem inluce editum nutriar.Cenfemus nec laxa, fit,ncc adftrida.Si propter vidumliberalio- aucc lac maternum infanti commodiflimiim elTc ali- rem , aut alii de causi vitiofi aliquid humoris in nu* mSntum jV^^otc quod exeodem fanguinc genera- tticc cumulatum clfe fufpicio fit,leui aliquo pue-

ir,^quo

dc quo poftea in

Q^uia tamen interdum ob mat morbum aliquem, nccefiarib alia eligenda , qua primo fit fana , nec

fonnatiis , & nutritus gante nutrix cuacuanda , qua eo 4je, aut ccrfc i

5 debilit

pifi forfan eadem

qui optimi temperamenti fignum eft,qulm fufeo, U cum macris conftitucione corporis conucniat j nifi forfan macer H infans non fine bpna confticutionis, m corrigere , & in meliorem defledere opus ficj «e infans cidf — -.^t- r

>nfitlufca,nc infans eidem vitio adfuefeat. Se eundo , fit aptatis vegeta, ab anno vigefimo a<f crige- iimum. Tertio , fit bene pioraca , animo tranquillo, non iracunda , non melancholica , non ftolida , non lalax , non ebriofa, Q^artb non fit primipara, fi ha¬ beri poceft, lacquc nec nimis recens, nec nimis vetus habeat , propccrea a partu non vitra decimum men- femabfit. Quinto mammas mcdiocccsil^ bene cop- nin fbrmacas , non laxas , non pendulas habeat , papillas ftic

elegantes , & quas infens in fug$ndo bene capere trfcia, nuiuus nuincis law lancam naocc c poffit. nienciam cum corpore infantis , quam lac i

Vcatur autem nutrix boni diacl. Acrem incem- num,quod ? fanguine generatur, e quo infans peratum , feu frigidum feu oalidvim , vicet. Mundi- formacvis , & in vtero nutritus cft. Ht licet vi 'fici ftudeae , corpus ab onmibus fordibus crebrb hocvclilloladevaccinoalercperindcfoicc; niundct a veftcfque puras habeat. Cibis vcatur boni in homine hoc non parum refert, qui non f^icci ^cilis co^opis. Equidem eommo4um cft, tulus ad paftum foliim , fc4 longe in nobilioj

Infentemcommodiffimealilade materno, modb . didum cft. Generatur enim illud cx illo 'ipfo fan- ^ guine e quo infans ip vtero niacerno formatus & nu-

gnatum alimentum eft.' bJucricis verb lac , qLn- quam etiam lac fit , & quidem hiunanum ; tamen om- - - hoc non minor cft differentia, qnim con¬ is corporis ac temperamenti matris & nu-

CAPVT IV.

& Regimine Infantium recens

pcitiioloac furente, pacacovcecei ducenda fueiic , auranddiimi fib iftas iniuiias, in amnes k partu f Tibi corhmodam effe cxillimarint

De tMorhts ^ Symptomatibus Infantium.

C A P V T I.

C A P V T VII.

DeFebribus infantium

Part. II. Cap.V-

Ttunturpiioolo piccrauali induao.qucmto- - - - -

ri feU loco,queni tinea obfedit , imponunt , & diebus hxtere finunt , poflrea eo dettafto vni C

extrahunt. Vel c^ut tonfum meile illinatur & refinsc eidem inlpergatut, Jc placenta feu cata- i ferina triticei applicetur, qui exa£tiso£lo

,vbiamouetur,pilosfimuleuellit. T? Q.uidem & in ;

{•^a.AgiyU Mtf*nni triticttVac.iyrelintVacM. JZ, velles mutent,;

111

DeHydrocephalo, SCc.

CAPVT VI.

capiti imponenda,ex cham£melo^4f0'> fimilibiis,

De Hydncephato dr cupitis inflatione.

I TquidenaHydrocephalo.qui tamor capitis totius

C A PVT VII.

De Siriafl.

De Dentitione.

impuntaaluus crpbri neantur, quam quibus :rates./ii>

)ris apura aperdit, ij ra. Ihid. Quiafcbtcma- e poterat.abfumiciu:, labito corpore perma- ur, periculum cft, ne

impunt,fi cactera fimi- c, fhid. Et (Quibus den- fi Eiligenter curentur «at/»e«.fcribitden- usmoleftam. Verum runt antores hi. Hip- tis robur , quod hye. maius cft, & ita feci- omnia redle fefc ha- acfis iniuriis defen- tem gingiuanim.qua:

De Vincttlo Ungttie foluetido,^ rumi fubUngUi.

XXmo ortu lingua vinculo fuo ardius adi tur, vt fatis extendi & libere exfeti non poffit, dum etiam ei loci,vbi linguae frenum eft, mollis & albus apparet, quem ntnuUm appcll quibus vitiis cum lih. i j *dd > Wc tepetete nolo : pauca

Linguz adftridio feu linguae ligatio C1 commodiflime curatur. Solent quidem in pbftctrices ftatim edito infante , vel vnguibu pete , vel nummi acie diflecare hoc vinculi iipe hoc fme ncce®tate agunt,& in operai tant, Commodius ergo Chirurgo perito re mittitur. Quia tamen operam hanc infantes cile admittunt, Sc facile heri poteft , vt fcdio terius , quim pars eft, fiat , aut etfi ea rede £ labia vulneris non ftatim coeant , linimenti

commode adbibetur.

3d- FariiKhordeiyac.&MikfiummtUisdtj q.f.Se, lento calore humiditas omnisexhalct,vt nerem redigi poffit. Poftea vitell. omr. ad « c»£ior.& vaje daufi infumo exficcatorum^vt inf ridi^ipoJfint,Dtnch:].thHru,maJikhts3n. Scruj min.vjli gr.vj. Puluetifentur omnia, cum mei

34. OffepU, falie gemma .piper, ana Drach.j. vfla Prach.iij. F. puluis , quo tumor fricetur, 1 meile linimentum, quo tumor illi natur. Sub vero emplafttum apponi poteft. paratum ex feri«.iir mellis partibus aiqualibus , in vino ad.

nfumptionem codis-

CAPVT XVI,

J Catarrha, tup, (fp difficili j^efpirathne. udemdecatarrho(;i,i,p4r(,i.e«p.,4.de tiifli

224 De aluiadftridione

». Raro famen fit , vt infantes , qnibus aluus ad- ftiiaior cft, fatis fani vinant, & rutius femper eft,fa- tis fani viuanr,& tutiusfemper eft^ iu iuuenibus al¬ num laxiorem efle, quilmfuppteiramii.«p<i.j3. Nam fi alnus fupptiroitur , vapores ex alui fecibus in to¬ tum corpus diftribui , Se rormina ventris , dolor ca- pitis> & alia mala inde excitari polTunt.

Curatio alui fiipprcilc in infantibus duobus per¬ ficitur , primi fi caulfi , pb quas alutts fupptimi fo- lct,tollantuc, deinde fi,dt1us fiipprefla laxetur.Ptimo ergo danda opera, vt caufT* omnes, qu2 alui adftti- dlionem illam induceie poflunt, tollantur. Si nimi¬ rum inteftinorum intemperies adfit frigida vel ficca, crebri infentes lauapdi, Sc quidem in intemperie fri- .gidain balneo hecbx calefacientes ftomachici , in balneo herbx calefacientes ftomachicae , in CccS veri

vel ol. ampgd. d. aut fola , aut cum vno arqne altet» grano fcaramonex aut colocynthidisr Veladepr Mfa Um cumfilU bubule, mtfucce cycUmims.

Vel 'y.. Moes Dtach.ij ,ftUu tUuri Drach j.Jcum- mu.Scmp ). butyri ff e,/.

F. Vngu.quo tella nucis iuglandis impleatur, &

vmbilico infantis adponatur.

Imi totus ventet inungatur Vnguento aliquo e.

Vcy. Butyri rtc.f.f. pinjmed.gaUitt.auf tr an. Vnc. S . el, amygd.d. lini amDrach.iij. medulla vituli, vngH,dial- thea an. Drach.iji cera parum. Mifee.

Vel y.Feljnalua,althae an.M \.fem. littiyfcenigr. an. V nc.R.ficmm num.vj. Coq. in aqua Sc contund.ac per fetaceum ttaiiciantur. Contufis adde bytitri.f. f adip gallin. an.Vnc.i. vnguent. dialih. Vnc. fi. ereci Scrup!j. Mifee F. Cataplafma , quod ventri imponatur.

Si fbrrius laxare libet, aloc,& alia purgantia addan¬ tur. Ve\zx farina velatiliScfucco ebuli F. Cataplafma,

Part. II. Caff.XXXII.

infintcs .cumaj fummum finitatis&pulclirii dinis pcrucncruntjin morbum liibitb illabantur r cu¬ ius tci caulfam cum vulgus non intelligat.in fafci w

tioncm id refert,

Signif Diagnojlica,

I nfantes fi contabefeant, iiuue^ium ocplis id pa¬ tet. CaufTarum verb figna ‘quod attinet , fi ex febre .vel alio morbo adultis communi extenuentur infin- tts & contabefeant .tales caufficetiatrifacilccogno- icuntur, nep latpre polTunt, Si vetb tales cauijae om» nes abfint, primo diligenter inquirendum , quale fit Jac nutricis. Si enim lac fit nimis paucum , vbeta fint flaccida & laSe deftituta infentes mai^^m auide drripiant.in lajSis defedlum macies illa referenda. Si verd lac adfit,at fit vitiofum,dc eius potis, ssr». r. dj- flum , atque inptimis fi lac calidum ac ficcum & bi- ' liofum.ex ipsa nutricis conftitutione, fc laftis cdnfi- ■ ftentia ac colore.vitium laftis cognofeitur^ tunc in Jadlis vitium cauffa meriti referenda.

Si lac accufati.non poffit , videndum an vermes fint in inteftinis.de quorum fignis fuo loco didlum.

Si nec vermium in inteftipis latentium figna adr fint de veppibus illis cutaneis inquirendum , quos vulgi itaagnofcere ftudent.Infimtes, quos fufpic.in- tur hifce vermibus Jaborare , in balneum infenlnt , & externas corporis partes, ac praecipue doifum , matib bus,plerumquc meile cum pape mijjto adhibi to , fri eant. Ita enim q.capilli quidam clneticei aut nigri e pute erumpunt. .

Si veri nulla caulTa flue externa fiue rnterna adfir, nec ex parte matris vel infentis.aliquid , quod infan¬ ti nocere poflir, coramiflum fit , vermium figna ad- dintjuec remedia aliquid profint, de fafeinatione aut potius lacfione propter halitum .aut fokVfut veneno- fum fufpicio elTe poteft. Quapropter inquirendum, quae fccminae infantem tfaffarint, vel cura coconucf- fatae fueript,

Pregnoftic/t.

1. Q^d lumbrici in inteftinis periculi habeanr, antea Ub.i.jurt. i.Jibl.t .rap,; .didbum.

?. Macies txetinonibus feu cutaneis illis vcnui- pulis non difficulter curatur.

4. Si a fagd a vel maleuolo aut venenofo homine, per & occultam impreffionem , indudla fit

rnacies.no» ita facile curaturjcim illius occultrc qua¬ litatis & malignitatisbratura lateat , & proptetea con.» tfaria medicamenta ei facile opponi non poflrnt,

Qira ratione laftis defeftus corrigendus , aut vi¬ tium ladtis emendandum.de eo fuo loco didkum, nec id hic repetere opus eft, Qudd fi vitium emendari non poflit.nuttix raufctur, & alia eligatur, qme lac vel cppiofiusjvel melius.prout opus eft, habeat.

Liimbtici vtnecandi&expellendifint,a//e^. tace diftum.

^3-5

neo linimento ex farina tritici, vel mici panh cgitjcci ipc mellciconfc£to,illinendff& fricandiE.

Rad.vituaibtl.U). . ■

. Coi\Anlixiuiee cinere ijHercHt dccofto-^^tis corpus lauecor. ' Vbi iam vermiculi capira inftarpa- paucrisc^f (eruerint, nouacula vel cruda panis caab- tadcndai&^crutican^a. l3(juc aliquoties pet dictum jnrcirualU repetendum. 4.

Adfofcinationcm multa" equidem remedia paflim Cir|umfcruncur,& multa jeojitra fafeinationem vulg,6 fiunt , qujc tamen pleraque funt fupe^ftitiofa. Anfi-* quum cftjVt Capra etia»:j di(Stum,cum quis quem lau- .dar,addcrc,aiSAajt<eVT»j, velprafircinc dixero : & nd- ftris fceminis vfitacum eft',ci,qui laudatur , bene pre¬ cari : qiiod ctfi per fc tonum fit , quia tamen ea opi¬ nio accedit,uifi bencdii^ipiftsi. accedat, iandaririnerti ci,qui laudatur,damno 'futuram, id fupcrftitiofima eft, ApudnOnnullas Nationes ad praicauendam fofeina- tionem medium digitum oftendere folent j ah) ej^- fpuercVquod cx Plinio fumpnnti,qui,W. xZ.ca^.^. rc*

J«/rff!to.Pw”°4^fpu tnt.quam ob c.uffiim ruta faf- finationis reraediumfit, Piofeorides , W.j. C4V.89; alyfTum eommendat.fciibltqtfc , fi appbndanit in db’- mo.^bi funt infantes , atc.ete.cffafcinationes. omnes. Plinins,W.^S.c«/>,i o.tadiccm ptfhidis focmina; fafei; nis vtilcm' eifc feribit. ificm.fiKij.rop.S.ofricula qfix- dampalmaram,&ii4.x8.«p.8;corium frontis Hya:n« contra fafeinationem commendat, N oftrates focmin#, ^ -

cunis infantium corrv/e.iOT, quam inde

fksMti nominant . contra fafcinrun impoiierc folenf. ^ Aliis fuffitus ex thuretligno aloistradicib. cyperi ,caryo~ phyllu^inarncMCfiry vfit eil, Q.Serenus Sammonicus, cap.lnfancibits firidemibm, vetfirige iftquietatis , al jium collo appenfum laudat, dura feribit:

Pretterea fi ferte premit firix atra pueUou yirofa emttlgent.exfirtii ubera lahrity jAlUa prteepit Titiat fenf entia aedi, .

Vel vtalij legunr,

u^Uia prteepit tundi fintentia Vedi,

Qtfi veteres claras exprefftt more togatas,

Alij ptccinunt Sf. ctraUitm collo infimeiura appendi

non eft.pUntis & gemmis t^es vires ineife polTe , vt occultis illis inquinamentis, quae ii maleficis corpori¬ bus effluunt,rcfiftanrjficutr4diar byronlt Sc vngula alcis appenfa contra cpilcpfiam profiint, contra alios morbos alia amuleta dantur. Verum cumillse occul¬ ta qualitates ignota fint, de talibus aliquid certi fta- tuere difficile eft. Et priyitcrea experientia , orfini fu-« perfticione femota,con{ulenda, ^

Miflls itaque talibus , falcem] quaidam vulgaria nota contra maciem infimrium remedia addemus.

Quae vifccmm internorum vitia corrigant, huc adfetv. rc opus fion e(^jcum alibi fint cxpofica.Si ver5 macies . oriatur ab intemperie ficci totius corporis, nullum efficacius datur remedium , quam frequens meiflrantis vfus , quod paratur ex , in qua

malm,altlma,brancavrfina, caput cafirati, & fimiliaco- ^a fint^ P o(l balneum inungatur corpus oLdulci , vel arnygd.dulcmm.

Sificcicati c.aliditas adiungatur, balneo laqueat e«- dtHiaiViolariAtpapaucris fapita addi poffuntjSc vnguen* tisol.ro/iScviolaruma .

Si frigiditas coniungatur, qalida admifeenda funt, ytft.chamameli,meiilotiieUanethinumichamamelUjumn.

V 3 CQNCLV

CONCLVSIO

CCIPB Jta, Leitor beneuole , etiam Librum quartum PraSika Medi- cina , de Morbis Mulierum , cum adieBo TraBatu de morbis Infantium, p fi forjan tua exfieBationi vndiquaque non refiiondebit, eum nec meo Doto pla- ne reSfondere ,fiito. Natus enim efi non filum inter ifios publicos bellorum tumultus y qui e fortifiimi etiam cuiujque animo omnes firsas cogitationes ex¬ cutere pojfentyfid & inter priuatas calamitates plurimas , qua yt Uc recenfiantur , opus non efiy amicis •vero iT familiaribus non ignota fimt. Si quid ergo quod Tibi gratum ^ rutile ejje poterit , in eo reperies, Deo Opt. Max. omnis fapientia Autori , acceptum feras; fi quid ficus , id homini adfcribcts , velim, Potuifiem equidem eum diquandiu adhuc premere , jj’ commodiora illum expoliendi tempora exfpeBare: fid quis ea nobis polliceri aufit i aut quis mant nouiit ytpsidnse^er allaturus fit ? Pratereavita fimmahreuts , quam mihi fuperefie at as ipfit iam monet,ffes me tjctat inchoare longas. Et Junt adhuc alia^quapartim promijja, partim non promifia dfiluenda reflant, ^a quidem omnia me perfeBurum polliceri non pofi fum ; faciam 'tamen , quamdiu Deus mihi njitam e>* fani(atem benigne concejferit , ne vn- quam otiofusfuijje videar.

INFERIOR SVM OMNIBVS' BENEFICI IS TVIS,

D o M I n f ,

TIBI gratjarvm actio, lavs et gloria

1N.HN»TIS SECVLIS,

DANIELIS

DANIELIS

SENNERTI

D. ET MEDICIN/E

PROFESSORIS,

PRACTICiE MEDICINAS

LIBER QyiNTVS.

V 4

Illuftrifli

0IJ31KAa

ITA3MHH2

3NHI3ia3M T3 .0

.2Ii[02 z

i^.HI01GaM avDITDA^H

.2YTHivj> iiaaij

lUiriiuIIf

V

Sereni fimo atque illufirifmo Principi y ac Domino ,

DN. CHRISTIANO V.

REGNORVM DANIA-

N O R V V E G I

G O T H G R V M,

VJNDALOPVMOV E E. LECTO P R / NC JP f.

Duci Slefwici , PfolJattA , Stormarin , Dithmafn $ Qorniti m • Oldenburg^ Delmenhorfl-y^c, . . ..

domin6 m e o ,c l e m e n t I s s I m o. ■ r

amentifiime , Artis Medica; partem ede nobllifllinam , reliquis; quEi lo modo poftponendam , . quicunque citis neceffitatem &,antiqui-ni tatem aedurate perpenderit, facile perfpiciet.; 'Etenim yii^^us ra,--; tioneea, quam Natura & fua cuique fortunafuppetoat ) plerique . contenti viuunt , & non nifi ij ; qui in lautiore te funt ,■63 de.caHiTa : Medicos coniulunt. Multi quoque morbofum humorum appara^ tum diu in corpore, circumferunt, neque tamfcn de eo tollendo, & morbis v qui inde oriri poflunt , pra:cauendis folliciti funt. ) mb muN ti febribus aliifque morbis correpti Medicos non confulunt , nqc eotum opem Slauxilium im¬ plorant , fed totum negotium Naturse committunt , & vel eius folius ope conualefeunt , vel vi morbi moriunmr, At ficui crus vel brachium fraiftum fuerit, fi quis vulnus paulo gra- uius acceperit, mox Chirurgi , cuiufque etiam conditionis &not:eis fit, opem implorat, & ab eo falutem &c fanitatem fperat. Vnde & ob ipfam neceffitatem faflaim , vtlixc Mcdici- n;E pars , omnium primb exculta fuerit ,& Antiquiffimi-Medici , quorum quidem memoria ad nos peruenit , Chirurgiae inprimis nomine claruerint, .fifculapius, Podalirius, M achaon, at¬ que poft hos Hippocrates Cous. Qui etfi de omnibus Medicinae partibus multa praeclare feri- pferit, adeo vt Princeps Medicorum nominari meruerit -.tanicn in Chirurgia praecipue excelr luit , & de ea prx reliquis diligentiffime fcripfit , ita vt ciim in aliis nimis plerumque breuis & concifus fit^rdinem fxpc fufque deque habeat , non rarb miniis perfpicuus fit , in Chirurgicis conferibendis , vt ex Ubrls eius de officina Medici, ( quem ita infcripfit , etfi in eo nihil , nifi Chirurgica tra&ct ) de frafturis , de articulis,de capitis vulneribus apparet , acuratiffimus & or¬ dinis obferuantiffimus eft , nullifquc verbis parcit , vt omnia clare ic perfpicue tradat. Quem pofteafecuti funt omnium feculqrum Medici clariffimi, Galenus , Aetius, P. ffigineta, C.Cel- lus, Auicennas,gi alij,qui Chinngicam Medicinas paitemxque, vt alias, non folum feriptis ac¬ curate tradarunt , fcd ^ xgris in iis affedibus , qui Chirurgia inprimis curantur , operam ipfi przftiterunt. <

Nefeio vero quo fato infelici fadum, vt cum fuperioribus feculis ferb omnes bonx liter* bar¬ barie confpUrcarcnmr , etiam Medicina hoc damni paffa fit, vt Chirurgia a Medicina reliqua fe- pararetur, atquealij dicerentur Phyfici,alii Chirurgi. Hinc enim adeo accidit, vt cum Medici Chirurgiam ncgligetent,& a feamandarent,barbitonfores, balneatores, aliique operarij Chirur- giaepofleffionem a Medicis dereliiftaminuaferint, homines plerique omnis Mcdicin* igniriffi- mi, qui neque eoram , qux agunt , cauiTas reddere , neque medicanienta inucnire, neque cor¬ pora &affe£tus diftinguere norunt, (ed eundem calceum fere omnibus pedibus adaptare co-

nanti^r •• imo quod caput rpicft , qui cofpotis Inimani flruilutam , quanmm quidem Chi^ turgo inprimis ncceffariacft, partiumque fitum & cojiformatipnem pciiicus ignorant, & ca; A-! jiatoniia nunquam didieprunt. Acccfllt poftea 8i aliud incotnmodum.Cum enim incclligercnt^ fine reliquarum Medidnx partium fub(idio Chirurgum Tuum feopupn adfequi non poffe , animadueitcrent, etiam ad externos cprporis alFeaus manuum operam femper nonTufficer^, fed internis quoque medicamentis fpepiiSme qpus efle ; fakeni in alienam melTero multi im-' miferunt,&: cum purgantia, tum ajia interna medicamenta exhibere temerario aufu aggrelC funt ; etfi nec pprporis sgri ftatum , nPcmeflKamencotum yina.ac fecultatem, net curandi mea thodumlntCUigcrent. Qus res quanto cum iegi^tum pericuto V damno conimafta fir, nemp , non intelligit- interim , vt confuctudo .pft peflTimus tyrannus , ifte mos in plerifque regio¬ nibus , priEcipue noftra Germania, ira inualaitjVt alis Medicorum, alia: Chirurgorum maneant, imo qui Chirurgiam hodie exercent, iniuria fe affici querantur, fiiftud officium Medici adfc rctrihctC conentur. • Agnoueaint tamen iani fliperioribuf feciili», cum Medicina eum reliquis -bonis Kteris in lucenaS tenebris , quibus obruta erat , protraita eft , diuortij Imius iniquitatem Medici quique doftiffimi , & propterea ex iis quidam ipfem Chirurgiam tradare a^greffi funt, ' quidam verh feriptis etuditifsimis excoluerunt- C^pd.Si noftra memoria e clarifsifnis Medicis faftitatunl- oraniiio omnibus,qui Medicini folidim cognitionem fibi cprapatace voIunt,inT cumbit,vt & hanc Medicini paitem diligenter cognofccre,vtfi non ipfi (nanus aigris admoucre velint, aut pb ‘inueteratam cqnfuetudincmnon ppfsint , nihilominus Cliirufgorum vulgarium aSionesdirigere eoriimque etrores,vbi occurrunt , corrigere queant.

(^x res ipfa fecit, vt cum fuperiores quatuoy libros Medicin® hfaftic® abfoluifTem, Schuno quintum , qui ea maxima ex parte , qu® Cbimrgorum funt,traftat , necelTario addendum puta¬ rem. Qui cnm iam in publicum.prodcat,eiquc pro more huius feculi. Patronus quxrendus fit,, eum Sereii. &illuftr.T. Celf. nomini , non lenibus caufsis mptus , inferibendum cxiftimaui. Etenim quantus Scren. Reg. Maieft. Dn. Parentis, & Seren.ac IHuftr. Cclfit. Tu® erga bonas li- teras, atque inprimis artem medicam , fit amor & incrcdibilisbenouolcntia,omnibusnotifsi- tnumcft,&;teftisefteiusreilocuplesVirCL. D». Henningm , Philofophus & Medb

cusexcellentifsimus, amicus mpu? fmgularis. Et Serenm, & IlluUrilT. T, Celfitud. eandem beneuolentiam ipfe non ita pridem in Serenifs.' Elcfl. Saxon. Vidu® Auhi,qu® Licbten- burgi eft , fatis fuperque perfpexi & expertus fum. Quam propterea, pro biea virili , etiam ad pofteritatem huius libri dedicatione commendandam putaui. Deinde ciim feripta mea omnia in hac Eledor. Saxon- ad Albfin Academia nata iurc quodam SerenilT. Saxgn. E- kaot. Domui deberi , elque facta clTe apofeam, ea me ad aliam aram ( quod apud Antiquos ' nefas putabatur)' transferre non exiftimaui , fi Sereniffi Sc Illuftr. T. Celfitud- cui tam arda cum

SeicniffiEleiftor. Saxon, familia nccefsitudoSc cognatio intercedit, hunc librum offerrem. Ac-'

Cipe ergo , Seremlf& tltufirifime princeps, hoc quicquid laboris & operis eft,eo vultu , quo alias ' bonarum literarum cultores,&: SerenilT. Eleft. Saxon Domui addiftos foles,mihique & meis co¬ natibus clementiifime faue. Deus ver6 ter. Opt. Max Seteniff. & illuftriff. T. Celfitud. faluam, florentem, aefeliceni yndit^up pr®ftet. VVitcherg®,Cftlcnd. Maij , Anno Ghrifti M DC

Sereniff. atque IllHfinjf- “Tm Celfitud.

Subie^ijfiimiu

DANjBt^ Senneutvs, D.;

■ fac. Medie. ib.prof.& Senior,

' ac SercniffiEleft.Sax.Mcdicus. ■

LIBRI QVINTI

PJRS L

DE TVMORIBVS

C A P V T I

De^Ttmomm Natura, CaujSts^ Differentiis.

natur. Etfi enim Recentioribus Me- m Galeni quoque tempore otHiAet-nt fint tu- noUes,&: quijJum premuntur , dolore va- - - * - ‘--‘ni cum adic^ione hHiaetTv.

cnim omnis tumor & partis vitra naturalem habitum incrcnictum,Tumor p n.eft.Nam quaimiis obcfi qui- ^ dnmvlrra naturalem habitum in latu &t profundu au- ‘ gcntur:tamen cum noudura in iis 'cft aliqua adtionis iifio,ob quam demu aliquid, p. n. affici dicitur, etiam p. n. fc non habent, (cd folum non naturalier, i & vmf rl ^ , vt ait Galenus. Hicc n. vt idem

Galenus, ii? tumorlh.p.ft. cap.i. feribit,cft inter ea coC-

Lib.V* Part. I. Cap.V. 255

«oofiftcot* deriiiationem adhiben- nec tandem in decbnatione fola adhibeantur. Sunt

damelTe.idnondeipfoftatuautdecbnationemocbi veto omnia digerentia fen diaphoretica calida. Re- iccipiendum eft . fed potius de pofterioic principi j folui enim,attenuati , & in halitns conuctti non po- tefthumot.nifi i calore. Magna autem calidorum eft

Lib.V.Part. I. Cap V.

Poftea iiic'adiinsfitUlt,^ittjn vet clff liUirMhtr^Jl d itm ^r,nc interea partes ricinas cortumpot , finui&*

F. Catap- efKciatjOrones drcumftanctje diligenter perpen-

Vcl rad.i^th.cttr>drMtio^,<$fh9r,!ttt4 Vrac.ii. farim dendx funr.Eccnitnfi pits fiieric botium&laLidabilc, ffitiei Voc^r*mJimD{ach.v).terehmelj. Vnc. 5. cr#ci tcriirivis,nc«irauIaim,mk)cc>R(xipco<uiido,(e<Jii* Scmp.].f»»X‘*ed.i4tU>tJttfilei /Iipcr6dc,ft cotis fit inotHor&rariot ytlifcufljonctn '

F. CacapI, forfen fperare licet. Si ancon cancrario snoda fefe

pas vbiconE;‘TromFjcric>ckncI*opcira>rt<jrciin- res l»abeaf,5f *kmi iit booum, craflliro , loco pro-

'mimikn enacuetar. Confbjre aurem prios aebet, fiitKborchartem,ia5cisfe(fctifior,refoiutioiictnteix- vtrumtmsiaroconfc^kiim fit. Eciiv.{apca,?4^ j.dc tare, &dif!crrcaperrioncm non. caret pcrictdov Vb* Abfcc^boseadere in genere diilamfit : tamen ca, aoteinipe^ircioLitioms dator, v^entiorifcws digeren- qu* inflartmiad^ nminw propeia fimt.bic repe- tibusadbancdifcitflKMTCtncflr vtc^da^raTaIeeftme■- tcnda videntur, Optimdni verb figninna tadiilii- dicaiTicim]mcjiiodPaaiIiiSi£gineta,^ii*.4.tf4/?, tS.fea- ■ sckicur. Ac<{ae pritnb ii pars moUis percipitur» dum ber>quod concodos iam abfcelSus- expriimc »000 premitur ,& ffiwauatio^iacdamincirenntotsfi ai-. concodos.pcimasdifcutit.

mirum duo duacuin manuufndigici aut ir^kx & mo' ^Upid^yritatammomaii atra Voc. )^J^arin£fahr. diusmiusmartus tiMDori applkenem, ita tamen »vt Dcach.vi,

ie£c non concinga»t>fed aliquantum difl:ent»akct- Excipkncurr^ySfti /IrfmVi , peEEicpvc IiqiiidiBm me- quedigicus tumorem prenxic»aker non :tiim enim dicamentimtadncucur,&ctoaan£emm,doDec^oi»-: fltiduatio& njofiis quidam matetk^', qujc de loco in te fua decidar, locum propellitOE fubakcro digito qiiietoperdpi- Vtile cftSc boc :

' tor.HkcamericatiEioivcopiiscfc,nc&lkimK>acvel Vncij. Vnc &

pure cottfedtojnuUum pus fubeire putemus > vclpar- F- Linimentum-

tcm>etri pus miUuna fubfic, aperiamus. Etenimappi- Qoodft»<Iuod& rarius accidit, posinleaitbrBtcr-^/'^#'^ jet in quibufdam partibus fluctuatio etiamdumfa- difcitti twripotefljfcnfibititcir ctfundlenduro&eira- fi« funtjvt fiint loca circa genua.. Contra interduns citattduitt efl, aperceabkdlu.. Rimspftisr autan ab- pusconfr^iiHttfui indicia non cxbibctXic quo «tiara {ceflusvcl per {c,vel atteapcrititi- Perfcapcrintrab- Hippocrac. pHsnuUam fecifus, duin 'expedamus , donec pus ipl^ atteiia

dat fui figmficaHottem yohcrajjttudinemfui aut Itcincn eixidatiqitodfecarUcctiiitiintarttaScadeoiTKigrittS, fi prodit. Nimirnmpus inccrdumKicItteiciE , nec fc inpiiitus verbfiin fumcndcmeficSc catftc,&fi^ aw proditvcloblocidcnricatcmduticicmve,aatprofon- te non adcc» densa. VenaiB tutam noacft,fenpcr dicatciT^vt cum abfocflus-eft intra vnafcuios ventris, apcrtioiKmfpoiiitaneamcxpedare. Nain,vt Gakiuas, cnirifve,autamculos magnos latet j. ficut&incal;- z.4iiG/4*(:.f4p.6.liacde'rcfoibit,vbimraores,quiad cancOi& planta pedis , ob Craffitiera Vel ^ia abfceffum Teniuac,tardias. fedi fii:a-int,au.rob.raedi-

pTOpeUi poteftaoec coiivpceflScmi digitwuraccdit 8c beturtimirditatemiqui £kan rionp»tiantm',fcdcx-^i*i*. ^ fiu&uar. pe<a^nt,vt kmgiote cenapoie cutis crodaturiconcior-

SuQC dfeim^e aUa putis geniti placentis Agna, gir^pius vniuctiam: cucemapucedrca: abfcefliim Secundb nimirum locus ad albedinenji declinat , vbi aggregatovald^ exteooaridaftar -sS fV»#/, id eft,fc- pusiam confeiSlum efl,cum antequam pusconfleere* ccLat veflis. Vnde & illi nomen fateUit. ,id c{b,tace- tiir,rubicundiorcirct. Tercib,Signa,qa«^s fieri at- rolumJindktumaMcdidstidqiLie C.accidac,Ciitishoc giiebanr,remictuntuL*& caior,doloc, tenuo & pulfa- modoattenuaca»di:£cuIter pofieacmupartefu.bie- tio minuuntur^de quo etiam Hippocr.(>.4p^. 47. dum conglutimcmr. Ic^raisautem. suam differenda putfityddores ac febret magis acKUmt yijuam c9ftfe.{lo. apcrcio,&cxpe(2anidafpoTstanieapuriscruptio,fLca- Coftionc cnimfii^la, aliquid muccria & vaporum cfl: to& cotis flca3fflot,& fiiniSd partenenir,.vena,6c refaluturaj&tnaseriainpus matatainvnuralocum tendines. Tiim enim qniinpiim^u ^lerienduscft colle^fcijvndc etiam fenfio amplius non tanta cft, & abfeefc , nei fl diferatuc apertio ; pus ccMTumpat & rebqiia quoque fynipcaimtarcimtcunr- Q^rtb, in cctfrodatncsuo&stC-tenidiQes,pr3ccipuefiabfceuusflr eminentiam & mucronem quafi camor propendet, citcaartiatlos. Imb in quibuidaiin' tods >vt eirca etenim natura puselaboratumin vnura locum cogit, anuna^fucoras^vuc vlttma.pudspcrf^^orcxpeiSlanda,

& quantam potefi; ad exteriora, &; locum, per quem nc partes profundiores purrefianr,& inde vtcitsfiftuK cffandaniE, protrudit. lowmautdiatiu:n.uaigcner€titr.SitcaqiKCu*iscrc>-

Ex biSiitaqucfi anima(iuortainus,pu-siasnconfe- flo & puris flla ciaptiofpeKicaricamm potefi eipci- Oum efle^danda eQ:,vt diximus,opera,vt ex parte dtari,aperiendus efi abfccffusi& quidem lococdit»- fl:6ka quamprimum cuacuetur. Nara fi pus dimius de- rc & eraincnciore. Illic enim cutis tcnniffiiBa efii tineacm- , racrabri temperiem cuerctc , prres vicinas flmal etiam loco (fecliuiori & inferiori eft apmcn- corrumpic.vlcurquc finuofimieuadic , vcL in fiftulara (ius,vt pus fecjiius. egredi poflit, Aperiem* autcr» vel degencrat,quod praecipueeontiugete folet, eum tna- ferro,vel raedicanienEk.Fecroapcmur vel ignito- vel teria efi acris & mal!g.na,vel. ad articubs>s,ad anam,iSc fecante. Ferro igoko jrariffimc veimur,^ non nifi vbi. flmiles partes eft inflamnvitio- maxima TrgeEncccfiItas,VEfi Eunaorfle in partibus

'•merui, Modusauccm euacuandi ,ve rupften*4i»f4p. vcnofis& aiteri9fls.lbienkafecrO' candente laraoc-

4l/crj^f/i^e»«rcdiduvn,eftduplcx:Velperpattisaper- tbag^apcobibewr- Frequentiffime vcibfecanreapc- rionem,veIpcrinfenflbilerati^pirationcax Etvul- ritttr,quod acutiflinwK» efle debet, vc fete dolore i »- gbqiTidoraplerunaqueftarim.aperitttrVoiindca,&qui- tenfiori pccficiacac fcdtio,& fl fieripoteft ^aegroto, dem fariscot-nmod.c. Galenus tamen ^.methjnedxdp, non aduertente. Videndum aatera kmpervtqu^n. tjju>nprotimisad^ationerapcogredicar,fedprias mininut fiant fe&i€mes,ita tamen paruse, vti^ceifi- exhakrionem &rinfenitbilera(hfeuffi.oBera motitor. tatiCicciHiantjSc per vulnus ws patentem cxeimdi l^pcscdpite hoc6tinllruaiis8cparttbasglandirfo- viatnhabeac.NafiminusfltvumuSiqitkBvtpuireftc .fis. Narafetalespartes aperiantur, & ab ambiente exire poflic,tiOTpaticiatt comprimere opus eft-, ex q«a a&e altacnnu- jTkcmdiraciliscuEacionis&Ldtatur- comprefSoEke dolor excitatur, Sicallofum. ficvkus» na inde fieri, fl^cnr. Verurabicoaagna cautione opus vndcfi.fluiaoridpoteft.Sivcrbmaiinsfltvidous,&ci“ tft. \’aracuinrc{blario difeuflao puris baccrarife carrixficmaioracturpsorApQriesflibieftarabaiabie- non nifi loDq,iofe tempore, ac metoea* te discreator, &c pars iateidma imbecillior ledditur,

; ^ Y j Cclfus,

266 De Carbunculo

lii femina , erebne in patticuU refidentes , quibus dum habent, in quibus nimirum fanguis fuam perruptis vicus cruftofum fit , quale a candente ferro tutam nondum planf exuit, fed adhuc aliquid nat

De Eccliymomate.

;s U(hnrat.TOU eft.

C A PVT XVI.

1 rad.oxylapathi.fcabiofi,ma Vnc.ij.»/.

'!nc.m).adifis porci veteris Vnc.vj.

iq.ad fueconlm confumtionem.

ftea adde lithargyri awi Vnc.j. A vini Drach.vj.

'thittaVsic.S.

itentur in mortario plumbeo.

lithargyri] ^ viui,pulu.myrtiam Vnc.p

brach.ii!.

Dilibluantui in aquaiVt cerai quirant.

Vel oxyUpathi Vnc.ij

gmtmi emmoniad aceto diffol-DtiC «tewia.D tach.lJ .Mile,

VeliyL. rad.cxyUpathiMe>ti\ i ■hiffopuptdegi] ana Vnc.fi.

C A P V T XXIII.

C A P V T XXIV.

Ve Sudamaiius,(ir Sireaihus.

Lib V. Pan. 1. Cap. XXV:

ritas & puftnla: pruri ginofac apparent.

e»ra'i». Vcftes idcirco adhibeantur munda, crebroqur

alterum addi poteft , lorione curatur.

Si vero gtauior fit,& biliofi humores in corpo¬ re abundenr,ii alterandi & euacuandi.

Poftea balneo hoc vtendum.

^.rad.axyUfathi,Ul. alb.aM% &-bryomd,Vnc.n\. herba, maha,viiiUir.althaa,farietaria,braiica vrjim ana fafiictd. yfrtnaria M.iij. Jl. nymphaa , rof. rtthr. fabar. anabA.yfurfur.^ ij.

Coq.in aq.dulci pro balneo.

Poft balneum , fi opus fir , adhibeatur hoc vn- guentum.

^,ol violar. rofar. nymphaa ana Ife. faeci litnon. Vnc. iij. Vnc.j. Vnc. 11. camphora

Drach.j.

F.Linfine'ntum.°"^"°*

Perrinenthuc & illa pullula .Germanis Seuren dida.qua in vola lnanus,& plantis pedum oriun¬ tur. in quibus minutiflimum quoddam vermiculo¬ rum genus fub cuticula laret. quod SinneivdChi- rones nominant. Nafeitur autem in hifce locis po- tiffimum.quod ichores cralEores in fcabie fubicutc «o loci craffiore detinentur.

Cognofcirurvctmiculos'hofce in pullulis late¬ te, quod major pruritus quJim aliis in hifce locis , percipitur.

Effodiuntur Chirones plerumque acu. Hinc ne renafcantur.locus vmo vel accro.in quo Sal,alamen vel nitram dilfolutqm fit.abluitac i vel lixiuio fadlo ex cineribus- ramotum>gcnifta aut quercus. Poli abluti^em & exCccationem oblinatur hoc vn-

lapathi acati, fiabiofa,abfntkij, tanacethfcl.perfi- cmim,fraxini, hyofcyami,nucis,iugland.anaMy

Contundantur omnia,& cum fuccis, illis fuman¬ tur axangia veteris porcina tb.ij bulliant omnia ad eonfumptionem fuccotum.

Poftea adde picis naadis ib. ili. Coletur totum petpannum.

^ myrrha,tharis maflichis dna Vnc.ii. Puiuetifentur iubtiliter ,& imponantur colatutSe, & moueantut cum fpatula donec modum vnguenti acquirant. Et quando cum eo operari voiueris, tunc Vnc.vj. vnguenti poteft addi Vnc. j. argenti vixi exftindli cum falina , aut cum iulbumine oui agiuti. Et intra quindenam diem omnem talem, Icabiem feu cirones cum pruritu curabis.

^pirtylUdibns dr Termimhis.

Xaquoniam noftu oritur , vt Galenus, a. metk. med.cap.i.&c. Celfus,l»i.f .cep.iS. tradit. Paulus ta¬ men .€gineta, lih..^.cap.g. & Aitmstetrabib. ^.ferm. a.e.« 1 .non quod noftu oboriatur.fed quoniam no- «u vehementius hominem excruciet, fic dici exi ftiman nVcriira vrraque ratio fimul conflare poteft’

&c tuberculum hoc noiftu enafei , & noftu homi¬ nem excruciare. Paulus aEgineta ergo&Actius, lo- m «l/ef. definiunt Epinyftides ,